I strongly believe crisis is a catalyst for change and a transition from the private to the public sphere. In my case, it signalled a break with the present and gave birth to new ways of thinking and making art.
PRESS
interviews
& reviews
“Ironic phalluses in a visually compelling classic play”
SVENSKA DAGBLADET (SWE)- Review
“A roaring group of men and a woman hoping to gain power by sacrificing for her husband. In the Greek director Elli Papakonstantinou’s dense & iconoclastic version of Euripides’ drama, everything lands in a clear feminist statement…”
“Ironic phalluses in a visually compelling classic play”
The myth of Alcestis, the queen who agrees to die instead of her husband, is not the best known of Greek myths. Yet it touches us, mostly because it is about a structural victim-culture. The woman is the one to bear, not only everyday life, but also she is there to bear the suffering. Alkestis is the first in a number of women who will allow themselves to be subjected to male, mental violence. She’s asking Nora, or Miss Julie.
The Dramaten has asked the Greek director Elli Papakonstantinou to make her own interpretation of Euripides’ more than 2,400-year-old text. She does it with live video and a direction that is as self-conscious as it is ironic. It is full of playful anachronisms, and winks to the audience, and finally a Dionysian, male rage that is quite voyeuristically parodic.
What impresses most is the cavalcade of images that the director rolls forward: scenes from various rites, as well as how Papakonstantinou draws mythological figures. The god Apollo is glittery turquoise and fluid gender – with a refined voice played by Joel Valois – that lets Alkestis become a plaything for Death: Torkel Petersson as a tuxedoed inexorable playboy sends Alkestis to Hades with a rape. Male brutality dominates the choir, here a raw mob that excitedly comments on the event.
The staging is effective and eclectic. The audience gets to follow the dinner of the royal family through a rectangular hatch, and the whole thing is almost reminiscent of a sad Norén confrontation. The funeral of Alkestis describes millennial rituals of death and mourning. The cheeky, phallus on a pedestal worshiped towards the end of the play looks as if it comes out of a Marie-Louise Ekman painting.
Karin Franz Körlof is absolutely perfect as Alkestis who believes that she can create a position of power through her victimisation. Shanti Roney lets her husband Admetos be carried away by a very real grief. Gunnel Fred delivers Hercules, who tries to put everything right, with fine humor.
Euripides leaves Alkestis unable to speak when she returns from the underworld. A woman silenced by violence but also by the realization of death as an eternal absence.
Elli Papakonstantinou opens up the end with a polyphonic dramaturgy. Suddenly phones next to the audience start to ring. It is now the ensemble that wonders what we think. Open to immediate interaction. A reasonable ending to an expressive visual world that sincerely wants to talk about gender, power and structures.
Lars Ring, Svenska Dagbladet [SvD], National Swedish Newspaper, 4.12.202
“I have learned to move in between the system’s cracks”
KATHIMERINI (GR) – Interview
The world of theatre is waiting and perplexing for its future, trying to cope with the unprecedented crisis that culture is experiencing in general. But art, believes Elli Papakonstantinou, “must continue to exist in this era. And this will happen in new unexplored fields. We must go where we’ve never been before.’ Director and writer, she learned early on to move independently, to utilize technology, to talk to a multinational, multicultural audience.
“I learned to move through the cracks where the system is cracking,” she tells K. She’s also suited for crises. “In moments like this, art is meaningful. Where people around us and ourselves are looking for a ‘’why’’, I always get energized.” This is how she left the West End in 2011 and off London’s West End, where she worked for a decade, to return to Greece during the financial crisis by linking her name to the “Vyrsodepsion”. A place in Botanikos area that became a hub of art and collective intervention in the city.
In recent years she has been active mainly abroad and now during the lockdown period she has been working on four projects. She directs performances, writes works, meets daily with her digital partners, zeroing in on vast distances. Her schedule is full. On the 3rd of March, her piece “Hotel AntiOedipus” in collaboration with IRCAM (Institut de Recherche et Coordination Acoustique/Musique) will be presented at the Pompidou Centre in Paris. On the 10th and 12th of May, “Traces of Antigone” (Amazon Prize 2020), a production played both in a digital and a physical version, will be played at the O.Festival in the Netherlands. In the summer at the Avignon Festival she will present “Kindly Ones”, an anti-fascist work played in the places where there were European concentration camps. It started in 2018 from Mauthausen, while in 2022 it will reach Auschwitz. Avignon will be presented at the Camps de Milles concentration camp in Aix-En-Provence. Elli Papakonstantinou, however, also works for the Royal Theatre of Sweden, which commissioned her to write for the Ensemble of the First Stage and to direct on the Stockholm Main Stage a play based on Euripides’s Alkestis. The musical feminist work “Alkestis” will be completed in Sweden.
VYRSODEPSEIO
“I’m multi-faceted and that’s why I’m everywhere,” she catches up with the question. What motivates her? “In my case, it’s not the “how” but the “what.” Like when we made “Vyrsodepseio” in a time of crisis, the people who created it were looking for and finding a way to do things. In these cases it’s like walking around with a lit candle in your hand and praying it doesn’t go out. What motivates me is not current events. It’s an affirmation of humanity. That we’re indeed going to make it.”
The pieces she writes and directs draw from the ancient myth “a common place where basic questions that concern us today are asked”. She admires the artist’s model of the Renaissance . “In the Renaissance great artists also dealt with technological issues, such as war machines designed by painters, etc. Along the way, technology has been underestimated in relation to art because knowledge has generally been fragmented, when in fact it is one. You can’t worry about the scene without being interested in its mechanism. You can’t be interested in language without being preoccupied with the language machine.”
MAUTHAUSEN
One of her most interesting performances is those in concentration camps, like Mauthausen. “I went, stayed there, had access to archives, discussed with historians and researchers how the local community is dealing with the changes that are happening today in Austria, what those who are still alive say, or their descendants about what happened in the Nazi camps. Part of the investigation is what collective trauma means. When you ask where they come from and they don’t say from Mauthausen, but from Leeds, an hour away, it means a lot. Working on the project, I found that areas where the camps were built at the time are now constituencies of well-known representatives of European fascism such as Marine Le Pen.”
The director keeps the main throughline, but the show is enriched with elements that draws from the records of each place. “Space always has a story to tell, the architecture as much as the community that surrounds it, the prejudices and lies of people. The show always begins with the Furies from Aeschylus’s “Oresteia”, continues with texts by Iakovos Kambanellis, other writers and her own. “It is important for the public to come to these camps, because Europe wants to forget. Unfortunately, many in the new generation are ignorant about history.”
The world is changing, our children are being educated in the digital world.
Elli Papakonstantinou is “revisiting” her works, as in “Hotel AntiOedipus” that will be presented in Centre Georges Pompidou. “A digital game of identities for avatars and solitary individuals” based on the opera “Oedipus: Sex with Mum was Blinding”. It premiered in a physical performance at BAM in New York, now performed via zoom from five different time zones. It emerged after six months of research at Stanford University and collaboration with researchers, neuroscientists and psychologists on the subject of free will and new technologies. “With the lockdown I saw the text more through the perspective of the anti-Oedipus that treats the Oedipus complex and identity as fixed. It is another way of thinking that goes beyond duality, the terms of male – female, father – mother, good – evil etc. At Stanford the researchers created the possibility for the viewer to be able to choose their own avatar, i.e. a digital other self and navigate a digital place that functions like a hotel with many rooms”.
As for the feminist musical “Alkestis” which she is currently writing for the Royal Theatre of Sweden, she will continue processing it once she goes there. But she stresses that she has been paid by the Swedish state since June to present a performance a year and a half later. She believes that in Greece we have “terrific human resources”. Abroad things are more structured and maybe that’s why people’s hearts are boxed. They have a different mindset and time management.”
Digital theatre is not new to Elli Papakonstantinou. “It’s also a place, something alive. It’s an intangible scene, people are there, you meet with them but you don’t touch them. The world is changing. Our children are educated in the digital world, everything happens there – even their parties.” She also believes that “there is a new Agora in the ancient Greek sense. Every time there are discussions after the performances, it is a meeting place.”
The crisis in the theatre is another matter. She believes that “the Greek artist is ready for Scottish showers at all times”. I ask why she is more active abroad and not so often in Greece anymore? “Maybe the language I use is not interesting people here.” She contacted cultural organizations, suggesting that her work be played, “but they don’t understand them because they can’t place them somewhere, it’s something new. It’s easier to accept streaming.”
Bitterness? “A strange feeling” she laughs. “My projects have been funded by the Ministry of Culture over the years and it is important. Now I’d like to find a way to present them in Greece, like the show about the Holocaust. We have to deal with this part of our nature and our younger culture. See what’s happening in Thessaloniki. The denial and resistance towards the Jewish issue. Maybe we live in a country that just wants to forget, to let her sleep. A country that wants her ancient myths to serve her modern myths. I’m interested in now, I’m only interested in my contemporaries. Maybe I went too far with staying abroad, and somehow I have to focus on balancing things a little bit.” KATHIMERINI, Giota Sykka, 29.01.2021
LA REPUBBLICA (IT), Interview
Your poetics are closely linked to gender and women themes. What exactly are you interested in?
I want to create a strong visual world that addresses gender fluidity in context and aesthetics. How are we always already “singular-plural”. I want to destroy the fixed notions and categories of separation inherent to racial capitalism through the aesthetics of a transformative mode of history and time, through the aesthetic imagination as a transformative force.
I am trying to create an original language, maybe a meta theatre that is the offspring of social distancing. In seclusion I embroider Antigone as part of my own lineage.
“Traces of Antigone” is about tracing the lineage of courageous gender fluid people before us, who stood up and made themselves present. It is about LGDP communities as much as feminists.
Do you think that theater in general talks about gender’s issues?
Not as much as I would like and expect. There is a shift happening and our societies are gradually becoming more inclusive. But this is not a bloodless revolution. The question I guess as always is: “Who tells the story?” Marginalized communities such as the LGBT people have had their stories told by others over and over. It is a matter of agency.
Why did you choose the character of Antigone?
The mythological Antigone really stands out as a tragic heroine that has been mostly “wanted” and adored. A true idol, a rebel that defies patriarchy, a super star of the feminist mythology. We undermine this to unveil a more complex reality.
In the play of Ouzounidis, Antigone is not the stereotypical rebel. She is a girl of 13 years old, a student in a Swedish school stepping into puberty and encountering all the mechanisms in place that enforce gender canonization. Ambivalence, uncertainty, ambiguity. These are the new ideas that my girly Antigone brings to the world. And as the words fails her, language fails her and she is a girl in a very perplex reality, in search of other words, of another way.
Can you describe the installation-perfomance ?
“Traces of Antigone” is an audiovisual embroidering, a live art piece that unfolds at the same time in parallel both in the digital and in the physical world. The work aims to stitch together the physical with the digital, the material with the immaterial and to mix the two audiences (the digital and the physical one) in the ether of a meta space. This is a weird animal of the internet, where women from their homes or (in a replica of their home on stage) weave together languages, images and sounds.
How is it interactive and digital?
We invite viewers to interact with the performance; in fact, we push them to the public agora, to an experience of going beyond digital and physical dimensions in a genderless space of technology where the public and the private merge into one.
And of course, they pip on us. Are we trapped, safe or emancipated? It is up to our viewers to tell, as we grant them permission to invade our most intimate world. Zoom in to details, zoom out to our galaxies. The tagged names on our windows name us and reconfigure anonymity and objectification as our viewers turn into voyeurs.
But we also get to expose them! This came as a great surprise when we opened the show. The fact that when they turned on their cameras, we saw our audience in their own seclusion, their private space was exposed as well. It was so great to be able to connect and talk at the end of each show. A network was created from all over the world. More than 50 countries connected and joined our Antigone.
LA REPUBLICA, Anna Bandettini , 9 OCTOBER 2020
EFSYN (GR) – Theatre Review
Contemporary anti-Oedipus in zoom
Elli Papakonstantinou is currently at the top of her game and addresses the general public via the internet with an opera-happening. The characters of the drama are transformed into “avatars” in the “meeting room” and with the participants-spectators taking on the role of Chorus of Thebes, but even in this digital we can follow the traces of the ancient drama.
We are truly proud of Elli Papakonstantinou. We followed her steps abroad a few years ago as an extremely dynamic creator who was leaving due to the crisis. We welcomed her back recently probably as the most prominent representative of her generation internationally.
We still remember her as a young woman creating tension at “Vyrsodepseio” with an artistic collective located in one of the most unpredictable parts of our urban world, in the uncharted area of Votanicos.
And if we think about it, Papaconstantinou had been, since that time, searching for the essence – as she foresaw – of innovation for the new century before searching into form or repertoire.
She was looking for it in a new, open and direct space, in a new dramaturgical architecture, where myth, creator, and audience meet in intersecting paths, exchange experiences, and redefine their overlapping identities.
It seems that eventually, her violent release from the experiment of “Vyrsodepseio” worked to our advantage… Instead of the artist herself being restricted in one location, she carried her challenge internationally and transmitted it to global dimensions. Papaconstantinou set her sights on a career in the international arena – and to some extent she seems to have already succeeded. Her latest productions are under the auspices and funding of international art institutions, are being reviewed by foreign critics and theorists, and, most importantly, lay the foundations for a new art form – beyond postmodernism – that will concern us in the near future.
In other words, Elli Papakonstantinou is at the top of her game at the moment. And this certainly gives us even greater joy when we see that the source of her inspiration is the application of new technology to the ancient myth.
This gives her the opportunity to reach out to a wider community via the internet. While through the internet’s semiology she can reach the most advanced outposts of modern theory of identity, gender issues and psychoanalytic deconstruction.
Her latest work is, in my opinion, the most settled in this regard. “Hotel AntiOedipus” is essentially an opera-happening, a continuation of her previous work, “Oedipus: Sex with Mum was Blinding”, which is developed on the well-known ZOOM app.
After the production ‘s world premiere at the Centre Pompidou, numerous participants on
the platform are now invited to take part in a search for the hero ‘s face, in a space and perception that is constantly broken in “meeting rooms” with various people (Oedipus, Jocasta, Tiresias, a Doctor (Freud), a Woman…), in “avatars” that replace the talking face, eventually in manifestations of joy, grief, celebration and mourning. At some point the weight of the meaning shifts from one side to the other and the participants-spectators take on the role of the Chorus of Thebes.
The curious thing about this innovative approach is that the myth is maintained to the end. Even in this digital pandemonium we can trace the steps of the ancient hypothesis but also of the old question of Oedipus to the “internal Sphinx”: “- Who am I?…” Only this time, the same question comes to our screens reversed: “- Who am I NOT? ”…. Because the modern Anti-Oedipus accepts many identities, has many faces, follows many paths. His face is nothing but the choice of a road in a three-lane road that includes potentially all other options.
That is why in each of the “rooms” that we will enter to “decide” on Oedipus and its meaning, in each of the “avatars” that will hide us from the others or that they will obscure reality for us, we will find nothing but noise and multilingualism. Thebes has been turned into Babel and its Chorus (ourselves as a city of solitary beings) into a patchwork of languages, views and identities.
Of course, the most informed among the participants in Papakonstantinou’s performance have already remembered Deleuze and Guattari in their own “Anti-Oedipus” and their contribution to the revision of the oedipal complex.
Oedipus was projected as the victim of an exemplary punishment of human passion and erotic desire by the world of order and reason. In this way we watch our Anti-Oedipus moving away from his Jocasta becoming the symbol of constant guilt and self-punishment, we see successively his example being made a symbol by art, being institutionalized by religion, being objectified by science, being instrumentalized by power … This is where Papakonstantinou’s “Anti-Oedipus” begins. … But it ends up somewhere equally interesting. Behind the production hides the face of a human race that, although traumatically open, proves to be more tolerant towards that which is different.
There is a world, afterall, that wants to meet and collaborate from different corners of the globe through its computer, willing to share and divide itself into many. The noise from the interventions, from the schizophrenic changes on the screens and the overflow of information, cannot hide the voice of this new world that rises asking for something universal, whole and true at the same time.
Here is how the cold technology of gaming, facial recognition, Augmented Reality and live visuals transform into art, and how the place of exile of individuality transforms into a place of community and hospitality. In a “hotel” where the guests meet the face of Oedipus fragmented, yet always capable of becoming the beginning of rebirth. Once again.
The music composition of the show is signed by cellist Julia Kent and Telemachus Moussas, while the live visuals are created by Stephanie Sheriff from the Center for Computer Research in Music and Acoustics of Stanford University.
Grigoris Ioannidis, Theatre Critic, EFSYN, 26.04.2021
Twenty-four hours with the director Elli Papakonstantinou
kathimerini (GR) – Interview
Two of Elli’s creations The Cave and Revolt Athens will tour at the BE Festival for the REP, Birmingham, UK (last year’s First Prize Award) and then at the Copenhagen Opera Festival and the Aalborg Opera Festival in Denmark in August. In Greece, we will see Cave at the Megaron, Concert Hall in October. Elli Papakonstantinou is currently commissioned to direct Kazin Barokk, one of the main productions of Valletta – European Capital of Culture 2018. She is also been awarded with a “Fulbright Artist’s Award 2018-19” and is proudly collaborating with CCARMA of Stanford University on her new creation Oedipus, Sex with Mom was Blinding. At the same time, the bilingual publication Vyrsodepseio, a Θeater in the Years of the Crisis about the artist’s work is released by Nefeli Publishing House, Greece.
TWENTY-FOUR HOURS WITH ELLI
09:00 – 10:00
My alarm goes on. A part of me wakes up, while another half still dreamy, solves problems and repeats made-up dialogues with collaborators or friends. I pat my dog on the head & check my emails on my cell phone, drink coffee and gradually get myself together… I keep notes about the libretto I’m working on at this moment. This takes me to the office, where for the next one hour (until the first phone call) I’ ll be writing.
10:00 – 12:00
This time is usually devoted to production; I talk with the Maltese production of the Cultural Capital of Europe who are producing my upcoming creation Kazin Barokk commissioned by Valetta 18 (due to premier in September 2018); also, with festivals in Britain and Denmark where my production the Cave will be touring in summer 2018. Questions such as: “Why does the Maltese production not respond to the queries of the French actress?” And other crisis I deal with- sometimes personal ones-: “They ‘re racists, is this why I ‘m not wanted?” I exchange emails and I try to keep my head in place with unpredictable situations such as: ”They don’t accept a santour in this aircraft, it would have to go as fright!”
12:00 – 17:00
While transferring photos to Stanford University, I am late for my rehearsal of The Cave. I look out of the window and I can see the Acropolis –send ‘her’ a morning kiss– and in no more than 15 mins I’m at the rehearsal space. In the car, I talk to friends that I love and their voice reassures me. So here I am revisiting The Cave, while reworking another show Revolt Athens that will also go on a tour. The way I see it, every creation of mine is be an open field to keep exploring.
17:30 – 18:30
Chaos at home. My dog comes over me, my daughter reads or plays the violin; at home someone always plays the music, the guitar, the violin or the ‘theremin’, or just makes noise, a lot of noise, which makes me look for quiet corners and small rooms; nevertheless, I must admit I quite like the chaos; Colleagues and friends always come round; people come and go. Someone delivers a thing, another comes to take a sound console or books. Questions like “When do I fly for Vienna? Tomorrow; And where will I stay?” are thrown in the air waiting for an answer.
18:30 – 19:30
Meetings with partners, also continuing the morning work. When I work at home, my favorite habit is to work side by side with my daughter while she is doing her homework. I help her and she helps me with her presence. I water and take care of my plants. This is my idea of meditation.
20:00 – 21:00
Skype with Stanford’s US partners for my new project to be completed in the US next year. Ideas for the designing of the new media. How will the public interact with the new technologies? How can Stanford’s simulated Hagia Sophia’s sound environment be incorporated in the new project? We hung up – “to be continued”.
21:00 – 23:00
With my friends or my family; usually relaxing watching a movie or having a nice conversation.
23:30 – 02:30
The deepest hour. Many ideas are born here, also while I sleep. When it ‘s all silent I do a lot of reading and I write. When I’m directing, I usually work til the early hours of the day. I’ve always been a night bird, and when I ‘m not out, I spend this time of the day to read in a secret cocoon of time.
Dimitris Akrithakis | kathimerini.gr | 29.07.2018w
The director of ODC Ensemble shares her thoughts on her newest, fascinating project… that brings Plato’s Cave to the era of fake news and social media. The concept of the performance – drawing connections between the shadows in Plato’s Cave and the Internet, fake online profiles and fake news – is, without a doubt, a bold and fertile one. Working on the allegory of the Cave in the format of an oratorio or a contemporary rock opera certainly is a high stake. ODC Ensemble presents the outcome of their work at the Greek Art Theatre Karolos Koun for a few days. Director Elli Papakonstantinou spoke to Popaganda about this exciting project.
How can one stage Plato’s Cave?
In good faith: my starting point was our world and today’s people. Naturally, one does not begin with Plato: his words are too remote, too distant from us. In a sense, I used Plato to talk about what is happening today and perhaps to draw some parallels about how western civilization has not really evolved for thousands of years. Some issues raised by Plato include the Matrix, how humans relate to the truth, to their inner and to the collective truths, to the existential and socio-political dimension of the truth. These questions are still open. We may in fact be retreating rather than advancing. But I do not care to make such estimates, to say whether we are evolving or not. My text (I say ‘my text’ as the final performative text a synthesis and writing up of my own invention that is based on Plato) is open for interpretation, timeless. This is how I view it. And I use today’s reality as a take-off point.
How did the concept come about?
Some texts are too difficult to adapt for the stage. Texts that are philosophical, complex and multidimensional. I am extremely interested in this type of texts. I ve been thinking on the Allegory of the Cave for two years. This is a Matrix metaphor that raises questions: what’s our relationship between news and facts?… How does our culture as a whole and even we, as individuals, reproduce and disseminate fake news and facts, sometimes unwillingly, by phrasing opinions as facts in social media? …We are now at a point where we hold conversations in the social media only with those who share similar views. We no longer verify our views, we do not choose to back them up with data, we do not choose our interlocutors, or rather algorithms chose them for us on the basis of similarity and intimacy. And when we think we are opening a dialogue in social media, we are being tricked by the algorithms, to open dialogues with one of “us”.
And where has this led to?
…I did not want my performance to describe what I am talking about right now, a text focusing exclusively on current affairs. I was interested in learning and drawing from a complex text, which has multiple interpretations; a text that opens the human soul on several levels. And I really wanted to converse with such a text. I also feel stuck in a rut, caught in a reality of fragmented time, constantly on the go in order to make ends meet, constantly looking at my watch, not being able to catch my breath and reflect; a reality that seldom allows me the time to chat with people whose way of thinking I appreciate. And I’ve begun thinking why this is happening. Why don’t I have the time to see my friends, listen to music, talk about books? Why do I feel confined to the present?
And what answers did you get to these questions?
I almost guilt-trip myself into thinking that I must know absolutely everything that is happening today in the world.… Language is a key to the answers. I often catch myself sending very brief text messages, using a kind of language that is strictly task-oriented. In my opinion, all this betrays an attachment to the surface of things. And this issue of language is extremely important. We have been educated to disseminate information without thinking.
But if you distort language, you also distort meaning. If you cut down on language, you also cut down on thought.
Exactly. And that’s what I think is happening for example in politics. You see politicians, both in Greece and abroad, increasingly using mottos, black-and-white concepts, and marketing tricks to attract voters. This is extremely problematic for me. Political discourse has stopped being reflective; this is the one of the causes leading to fascist phenomena. … That’s where my love for Plato, not only for the Republic and the Allegory of the Cave, but also for Socrate’s method as a whole, for the dialectic method, came about. Socrates constantly says: Put yourselves under a test. Test your views, your ideas. But for this to happen, you need to have a strong conversationalist. You need to have an argument and a counterargument. It’s as if we have drifted away from this…That’s why in social media we restrict ourselves to a group of people who think in a way similar to ours. Let us remember genetics, though: it is usually through inbreeding that mentally challenged offspring are born.
What’s your idea of an allegory?
An allegory is an imperfect metaphor. It is this lack of perfection which makes it so alluring, because it exposes the viewer at once to the existential, the political, the social, the private, hitting simultaneously at all these levels, and I hope this happens with our performance as well. And one last thing I recently discovered and has really impressed me: Plato refers to the word “μώσθαι”, which means ‘searching for the truth’. It shares the same root with the words ‘music’ and ‘muses’…
And what does the Muse do?
In the Republic, the Siren coordinating the great pendulum of the universe, and below her are the Fates, talking to the souls and assigning to each of them their next life… And there is a kind of knowledge within each soul, there is a memory of this cosmic knowledge and music unlocks this knowledge. That’s why it opens individuals and human speech up to unknown fields. It is significant that we knowledge of the truth is embedded in us. We may not have the courage to see what we already know. Our cowardice is symptomatic of the lie in which we live in…
I find it interesting that your performances vary wildly. Richard II, Lοuisette and The Cave, at first glance, have little to do with each other. But there is something called an ensemble, teamwork, and this is prevalent in all your performances.
My team is the most important thing to me… Maybe that’s why you say that I come up with a different form for each new production. …Every single time the stage mechanisms we invent are different because we start from within, and we’re open to risks… I work with my company, the ODC Ensemble, with a stable chore of collaborators…but I always hold auditions adding new blood to the team.. and I am very happy to do so. I have discovered excellent talents, people who have worked so much with themselves. I am stunned at the level of talent in this country.
Interview with George Voudiklaris | popaganda.gr | 07.02.2018
ELLI PAPAKONSTANTINOU:
An Artist Playing with Fire…
politismosmuseum.org
Elli Papakonstantinou has given artists, and activists, a platform from which to express themselves. her work, her art, is created not to provide answers in these politically charged times, but rather, to open expectations to endless possibilities… Internationally acclaimed Elli Papakonstantinou is Co-Founder and Artistic Director of the ODC Ensemble. Born in Athens, she studied at the Greek National School of Arts and the Royal Holloway, University of London. After a number of years working in London, she returned to Greece where she co-founded the ODC Ensemble, and then Vyrsodepseio.
This weekend in Athens, the much anticipated Revolt Athens will be on stage. The musical is an impressionistic journey through the sociopolitical problems of Athens today. The production was conceptualized and directed by Papakonstantinou. We had an opportunity to speak with Papakonstantinou and learn more about how current affairs in Europe are being translated on her stage.
Tell us a bit about your recent project, “Revolt Athens”?
I conceived and directed this show for the ODC Ensemble with the intention to create a poetic performance on chaotic daily life of crisis-struck Athens. Re-volt Athens is an impressionistic journey through the sociopolitical problems of Athens today, in a crisis, which is pan-European.
My intention was to create a poetic mixture of genres and of tragedy and comedy and to reflect the contrast between Greece’s fame as an idyllic tourist destination and its fight for survival through increasing poverty among the population and hoards of refugees. The show is in English as it is created especially for a foreign audience that would dare to peep through the keyhole of catastrophe and hopefully reconsider stereotypical approaches and clichés about the Greek crisis.
Why did you choose to present this performance for only European audiences?
I believe that art can be a powerful means for a deeper understanding, if it is a lasting experience that touches the audience.
There is so much that has been written and said about the Greek crisis! The accumulation of information, figures and other data is awfully overwhelming but I very much doubt that people in Europe really understand how these numbers affect real people’s lives. In Re-volt Athens I try to draw the line between data and human factor and to create a real experience for the audience that can somehow convey a deeper understanding of the situation.
These days there are many different narratives and political agendas on the table regarding Greece and the Southern European crisis, or, the war in Syria and the flood of refugees towards Europe. I am only reminding my audience that there are more ways to think about the Greek crisis, connecting it with a much wider and deeper crisis of values and ideas in the Western culture. Figures and analytics is just indicative of what is really happening in real people s lives. These are actual events that affect real people.
Can you tell us about your theatre company, “ODC Ensemble”?
In 2002 I established ODC Ensemble. It is a highly acclaimed company active in the field of contemporary and experimental art. We create hybrid art involving citizens/activists in non-theatrical spaces (thus intervening in wider public space).
Our works takes place inside and outside of buildings, where the audience moves following the action, thus questioning traditional frontal relationships with the audience. ODC Ensemble creates engaged art, out of the box, in unexpected spaces like a windowsill on Broadway (New York) or a residential building in Athens, or some industrial space, or so on. In March 2011, we procured our own space, Vyrsodepseio – it was the largest 19th century tannery in the Balkans. We transformed it into a multi-stage, versatile space for performing arts. The space is situated at the fringe of Athens, in a neglected post-industrial area. Vyrsodepseio is a member of International Networks Trans Europe Halles (TEH) and IETM and runs under the Auspices of the Greek Ministry of Culture.Why did you choose experimental theatre?
I like the freedom of experimentation; it is for me a way to be creative to search for new forms, new ways of expression or even to revisit old forms. It is a synonym of freedom for me. In my work the context of my art defines how and with what means and with which collaborators I will experiment each time. It is an open process that sometimes produces unexpected results.
Art for me is a kind of false equation. I mean, I usually start working on a performance with a false equation in mind. For example, creating a narrative with no words (as in Skin, Vyrsodepseio) or lighting only with natural light (as in Richard II, Vyrsodepseio) or staging Woyzeck as post bank concert (Woyzeck Quartet, Hellenic Festival). But for each one of these aesthetic choices there is always a political contextual reason.
You have lived and worked abroad for years. Why did you choose to come back to Greece?
I missed my language and I’ve realized that I’ve also missed my roots, my maternal language, the sun… But, I returned because of the crisis- I wanted to fight though art and activism for a better future. I guess I love my country very much. I also believe that it is more fun to play with fire than to watch it from a safe distance. The crisis opened up new potentials, new possibilities to think about art, its content, for whom and creative processes. Crisis is the optimum condition for me to redefine myself as an artist.
In your opinion, how has the economic crisis affect art in Greece?
Economic crisis had a great impact on cultural sector in Greece. Of course, it’s been devastating as far as infrastructures and subsidy system is concerned. There is more than a phenomenal 90% unemployment in theatre sector at this very moment resulting to poverty among artists. In the Art industry, subsidies stopped entirely (since 2011), heavy taxation was imposed on non-profit companies and artists, Institutionalized art took over, lobbing and monopolies.
However, at the same time Art became gradually absolutely essential for a bigger part of the population with an overwhelming rise in audiences and performances and an overall absolute booming in all art sectors, be it music, theatre or the visual arts. There is so much going on right now in Athens and some of this work is really great. On the whole Greek artists reconsidered the context and the aesthetics of their work and are more daring and extravert than before connecting with art structures around the world. Athens is definitely attracting many foreign artists and structures, like the Documenta that will take place in 2017 in Athens.
What is next for you and for ODC?
In May I am launching a new project called “Happiness Unlimited”, together with Danish artists. My inspiration came from a funny discovery: according to recent ratings, the Danes are the happiest people in the world and the Greeks are the unhappiest. So, I started wondering, could this be for real and if yes, why?
What is happiness today?
Is happiness a reality or just a construction?
Can happiness be a commodity?
It seems to me that in the phase of a serious economic and spiritual crisis, the idea of happiness is still something to fight for in 21st century. Greece has been the cradle of the democratic idea and the Scandinavian countries have applied and realized some of the most advanced social models in the world. So, how do Greek and Scandinavian people live their lives today and how do we reflect on the idea of happiness?
“Happiness Unlimited” is a multiple format performance-installation (workshops, performance salons and a pop-up travel agency) that will address this topic in a citizen participatory and multidisciplinary way. In May, we will launch the first performance salon in the city of Aarhus in Denmark.
I’m also working on a new opera based on the play “Antigone’s Trail” by Christina Ouzounides; this project will be presented in Athens and in three major cities in Sweden after the summer 2016. It is a Swedish-Greek co production and artistic collaboration with Swedish and Greek vocalists, performers and musicians.
My wish is to present Revolt Athens in the USA In 2004, I spent several months in New York and in Princeton University at the Music and Advanced Media Department as a Fulbright Artist developing new media for performances. I’ve also conceived and directed the “Odyssey” at La.Ma.Ma theatre in New York. Both experiences have been very rewarding and had a great impact on my artistic work. I therefore, long for a new opportunity to present my artistic work in the U.S.A. and I hope that this opportunity will rise very soon.
Interview with Politismos Museum of Greek History in Arts & Culturex | politismosmuseum.org | 03.02.2016ll
Vyrsodepseio and the Potential of New Artistic Production in Greece
#76 interactive
Current events and developments have pushed Greece to the forefront of international attention. The cultural and artistic sectors are struggling to survive and must constantly imagine new ways to create, innovate and produce art and culture in “difficult times”. Recently, I had the opportunity to speak with Elli Papakonstantinou, theatre director and artistic director of Vyrsodepseio. In this interview Elli tells the story of Vyrsodepseio, one of the most interesting spaces devoted to contemporary art and creation in Athens. She also speaks of the international collaborations and residency program currently being developed there, as well as her own company, ODC Ensemble, and some of their future projects.
Could you please introduce Vyrsodepseio, the space, its story, and outline your main aims and activities?
Vyrsodepseio, also known as VYRSO, is an independent space for the arts, run for artists, by artists. Vyrsodepseio is a former tannery, a space, where animal skins were torn off. The art produced there tries to keep that tradition alive.
Vyrsodepseio is also the headquarters of my company, ODC Ensemble. Formed in 2011, it is a cross-cultural and interdisciplinary group in constant evolution, maintaining a core of Greek, German and French artists. ODC Ensemble is committed to creating engaged art by building a bridge between activism and the arts. ODC Ensemble has performed all around the world and is a member of international networks and civil society platforms. In these times, when Greece has become a project, an experiment, a work in progress (or regress?), our work is inevitably an experimental project in progress.
But going back to the origins of Vyrsodepseio, first of all, I must say that I’m an artist and theatre director, and that my company is formed by multi-disciplinary artists. So, none of us was a producer, or had any idea how to produce a show or, even less, how to run a space when the economic crisis hit Greece and most paid productions and art programs were forced to come to a halt. 2011 was a year of social upheaval, with demonstrations and riots spreading throughout Athens and defining our everyday lives. Above all, there was great hope that we would be able to reshape our lives and make a change if we all worked together towards certain goals. VYRSO is the result of this belief. It is the result of a collective in situ work –more than 100 people collaborated to create the space and may groups supported this effort, lending us their technical equipment and know-how. The space was launched in 2011 with the first performance, which I directed, META (a performance on catastrophe and the end of Capitalism). This performance was the result of collaboration between Athenian citizens, activists and professional artists. Some performed in the final show, others supported the different aspects of a very demanding site-specific performance. META to my great surprise, turned out to be a huge success and performances ran for almost a year, with more and more people discovering us.
Of course, this kind of network around VYRSO was connected with broader citizen networks in Athens, namely, the “Indignados” occupying Syntagma Square and other citizen platforms. People supporting the ‘VYRSO project’ insisted on backing the structures we created and keeping the space running.
So this is how things happened. Since 2011, ODC Ensemble has been based at Vyrsodepseio, which is, by the way, the largest nineteenth century tannery of the Balkans and a real beauty, a monument, preserved by the Greek Ministry of Culture. The company transformed it into a multi-stage, versatile space for contemporary performing arts, located in the post-industrial undeveloped area of Votanikos, in the center of Athens.
Of course, VYRSO is a grassroots and artist driven project but, at the same time, it is a vibrant cultural cell that greatly helps the growth of innovative hybrid art. It is also an experiment on how to produce art in “difficult times”; an evolving project of synergies and co-operations.
While carrying a rich weekly program, it serves as a platform for networking between artists, activists, international organizations and individuals. It offers a space where companies and artists can rehearse, organize workshops, build and show their plays and performances. Through the seminars, educational programs and residencies for artists from all over Europe, Vyrsodepseio is fully engaged in intercultural dialogue through art. Since its creation, Vyrsodepseio has hosted artists in residency, workshops, master-classes, seminars and educational programs.
ACTIVITIES THROUGHOUT THE YEAR:
Site-specific performance/theatre/dance, artist residencies, new dramaturgy support, live music, seminars and educational programs such as dramaturgy and performance workshop, visual arts exhibitions, community and activist projects, media art, clubs, music and dance festivals and so on.
What is the role of VYRSO in Athens? How do you connect with the city and its inhabitants?
The involvement of local communities and volunteers is essential to the artistic work of ODC Ensemble and Vyrsodepseio. Mixing professionals and amateurs on stage (approximately twenty citizens have joined the company), including communities in the creation process or in the functions of the space is a way to accomplish things together in times where individuality leads nowhere. Also, the company launched a network of volunteers, artists and activists in different disciplines (theatre, music, dance, visual art, film/video, literature and architecture) in order to create an exchange leading towards the generation of new aesthetics.
VYRSO is situated in a neglected post-industrial area in the heart of Athens, ignored by most Athenians until the project was launched. But, in reality, it is a very lively area with a particularly interesting human geography: two gypsy camps and a strong Afghan community coexist with the local sub-proletarians and the so-called white trash. This is not a no-man’s land after all!
In one sense, the VYRSO project is also a means for Athenians to discover ANOTHER city and its inhabitants. Real people live and work in an area from which industries moved and stray dogs bark in the streets at night. The drive to VYRSO is an experience in itself for most of the audience, “preparing” them for an artistic experience intended (as stated in the ODC manifesto) to destroy theatrical expectations. This holistic experience of dissociation wished to launch Athenian citizens into a dynamic political dialogue in order to embrace change and new potential.
I personally detest the term “community work” and its practices stemming from a centralized authority aimed at controlling social deviation under the pretext of “generous pay-back or volunteer work”. VYRSO does no community work, VYRSO is a community work as it is the result of a generalized urge to: A) survive collectively B) create new structures and explore the potentials and power of a new way of political thinking in art production, and also in rehearsals.
Do you develop international connections and projects? What kind of partnerships, networks and international collaborations are you currently developing?
International collaboration is a primary task for me and a lot of partnerships and collaborations have been realized during VYRSO’s short but adventurous life. First of all, VYRSO is a proud member of the Trans Europe Halles network and of IETM. VYRSO actually hosted IETM Athens Plenary 2013. Together with other European partners, over the next four years we will be carrying out two Creative Europe projects. Europe Grand Central is a European partnership of residencies and workshops on the theme of border crossing, while Creative Lenses is a project aimed at mapping and developing exciting new models of art production.
But I am also working very hard to develop independent, sometimes smaller scale, collaborations. For example, together with Barcelona’s Antic Teatre, we have created an exchange platform for Catalan and Greek artists, presenting works in Barcelona and in Athens. Last year, we co-organized a month of Greek playwriting in France with Panta Theatre in Caen: four Greek playwrights and four Greek directors rehearsed with French actors and presented four full new productions.
The political and humanitarian crisis and paralysis in the independent cultural sector is my main worry at the moment. Hoping to generate potential and to help out, in September I will launch a campaign called Share Your Spares. This campaign aims to raise awareness on the critical situation of independent theaters in Greece and to collect spare technical equipment from cultural centers in Europe.
Could you please talk about your new project Doc(K) Artistic Residency?
We have witnessed an ongoing interest, on the part of artists, to visit Greece during this political moment and see how artists manage to maneuver this situation, while also being inspired by them. Since its inception, VYRSO has been offering workspaces and accommodations for selected international artists and companies. We have developed closer relations with some of these artists, which have led to collaborations and common projects. I would like an artistic residency to be, as an experience, a real osmosis and not a tourist agency or a cheap holiday in Athens. Of course, I believe it is important for artists to travel abroad, to disconnect with their everyday life and connect locally in order to develop work. But this is not enough.
So, this year I wanted to give potential VYRSO residents some extra tools and provide this residency with an extra focus. VYRSO is launching a curated artistic residency in Athens. Doc(K) is an artist residency focusing on the idea of using documentation as an art form. The residency is addressed to artists from all areas: visual art, theatre, music, dance, graphic design and media arts. Doc(k) will introduce participating artists to the Athenian art scene and, at the same time, will co-create the metadata of their projects. The Doc(K) residency team will document the process and the final work of the participants, exploring the idea of documentation as a new way of relating with the final work. Doc(K)will conclude in 2017 with the show Doc(K)umenting, presenting all participating artists from Doc(k) International Art Residency Program.
In terms of cultural funding, do you have any institutional support? How do you fund your activities?
All the activities of Vyrsodepseio run under the auspices of the Greek Ministry of Culture, but the contradiction is that, in reality, there is no institutional support whatsoever concerning the space or our activities. That means that there is no funding either for producing or co-producing, and no support, either in kind or technical, coming from Greek institutions. VYRSO belongs, as a space, to private owners.
Unfortunately, this contradiction reflects the broader situation in Greece. Since 2011, there have been no subsidies or funds supporting cultural activities and the independent culture sector is struggling to survive. As an artist, I started looking for possible alternatives to produce art in the framework of civil society and through collaborations. I felt that, instead of receding, art production should play a lead role in the socio-political changes of Greece. With this belief, came the urge to apply unconventional models to cultural production. After three years, enriched by dozens of festivals and co-productions, I now believe that models coming from the art world can be extremely inventive and can also be exported to other fields.
In a sense, Vyrsodepseio has become a brand name linked to innovative structures, production models and political movements, serving as a possible prototype. It is not WHERE we make things move (spatial references are significant as we are based in an extremely underdeveloped area in Athens, BUT do not delimit us, in the sense that we also produce ‘outdoors’ moving to other spaces of equal interest), but mostly HOW we make them move: by means of collaborations and with a broader bottom-up contribution.
Speaking about the future, what are your next projects?
- The cultural sector is, of course, going through terrible times with every production now cancelled after five years of austerity, 80% unemployment, the banks shut and the whole economy coming to a halt. At Vyrsodepseio we are struggling against all odds and trying to be inventive and optimistic. In this frame of mind, we are launching a campaign, hopefully with the support of international networks. The idea is that two trucks will cross Europe in October 2015 (from north to south and from west to the east) reaching out to organizations that may have spare technical equipment that they would be willing to give us, even technical equipment considered obsolete. This equipment can receive a new life in our organization and will be crucial for our sustainability. After some filtering, VYRSO will also distribute the material to other cultural organizations in Greece.
- As an artist, I am directing ODC Ensemble’s new piece Revolt Athens, a political visual performance which attempts to depict life in Athens. It will be presented at Musiktheatertage Vienna (September 3, 2015) and at Neukoellner Oper Berlin (November 6-7-8, 2015).
I am also rehearsing for the next ODC performance on Antigone and the idea of democracy.
Interview with Herman Bashiron Mendolicchio | #76 Interactive | 08.1576
A Life in 40 Questions: Elli Papakonstantinou
lifo (GR)
Elli Papakonstantinou is a director. At this time, she is presenting the performance Skin in Vyrsodepseio for only 15 performances, three of which are in the framework of IETM Athens: 17 & 18/10 at 10:00, 19/10 at 9:30 pm . From Saturday, October 26, “SKIN reloaded” will be performed every Saturday and Sunday at 9 pm, at Vyrsodepseio for 12 performances. Lastly, in the framework of the tribute to Dimitris Dimitriadis, she presents on October 27th the show “Touching the Bottom” at the Onassis Cultural Center. The director responds to Proust’s questionnaire on lifo.gr
What is your picture of absolute happiness?
With my family and my dogs in the woods. – I have this memory of me getting lost while trekking up in 6.000 m. in the Himalayas during a snowstorm and I remember taking a “last shot” of myself; I honestly didnt care if I died or lived. And for me that is linked happiness.
What is your biggest fear?
That my imagination fails me. What did you betray yourself and resent more about it? Many things, I can’t remember all. However, every time I have some kind of difficulty while breathing, I know that there ‘s some small betrayal hidden somewhere under my couch and then I try to escape!
For what betrayal of yourself do you blame others?
I blame no one.
Which living person do you detest most of all?
I do not detest others.
What is your favorite quote?
“Hold your horses!” I never do that, and so I really appreciate this saying.
What do you most long for?
Some aspects of my life in London. Mostly the Sunday brunches after a late night out.
What’s the most outrageous thing you’ve done?
I don’t know. Let s see…the fact that I launched ‘Vyrsodepseio, art space’ in a black hole of Athens…making a free-fall from an airplane (realizing one of my dreams since childhood); …dying my hair purple. Usually, I am surprised by the reaction of others – I have a little sense of fear and I have no idea of what outrageous really means. The extreme aesthetics of the “Skin”, the show I direct now, is another one.
What’s your favorite trip?
Kerala, India for Ayurveda, body and soul therapy – Himalayas, India for the beauty of the tall peaks that make you cry and thank the gods for the great gift of life – Kilimanjaro, Tanzania for the clouds far below that formed a single thick layer -should you jump, they ‘d catch you!
What do you consider as the most overrated virtue?
Patience. It gets on my nerves.
Which feature do you prefer most to someone?
Honesty and generosity.
What do you think is most important thing about your friends?
That they can tolerate me.
What is the best advice ever given you?
“Take it easy”. As I said, they failed.
When was the last time you cried?
Day before yesterday. They often burn tires and cables near ‘Vyrsodepseio art space’ and something came into my eye.
What is the biggest myth about celebrity?
I really don’t know what celebrity means.
Choose five words that describe yourself.
Labor, overturning, creative chaos, generosity, faith. Which music would you like to play in your funeral? What do I care? I will be dead. Let them play what makes happy. Life is for them!
What do you consider as the ultimate degree of misery?
To not forgive.
Where would you like to live?
Where I live now. In the outskirts of Athens with a garden, dogs and hens.
What is your favorite occupation?
Mountaineering, trekking, climbing.
In which cases do you lie?
When I want to be left alone.
What do you most despise in your appearance?
Nothing. I usually admire the beauty of others and forget about my appearance.
What words or phrases do you use too much? Political (I’m bored I will throw this word away) Collectiveness (that too) Activism (I want to find new words; I cannot express myself anymore! If you have ideas, please send them over).
Who or what do you love most in your life?
My daughter and the madness of my associates.
What do you regret more?
I never regret.
When and where were you happy?
In moments like this: I’m down with a flu writing this interview.
What talent would you like to have?
A good singing voice.
Who are your favorite writers?
V. Woolf, Shakespeare, S. Plath, J. Littel.
Who is your favorite fantastic hero?
Tarzan – I was in love with Tarzan for years. When I was four, my mom invented this story that Tarzan watches me while I swim in the pool. She did this to make me go to the pool, because I didn’t want to. She would even give me delicacies after the swim on Tarzan’s behalf! Because of this I had my first love crash at the age of 5, and I broke out with sports.
Who are your real heroes?
Normal people – few people.
What do you most despise?
Inertia, dirt and misery.
What is your present mental state?
Traffic jam on the National highway.
If you could change something to yourself, what would that be?
I do not know how to pronounce these changes. It takes a lot of effort.
If you could change something in your family, what would that be?
Nothing.
What do you consider to be your greatest success?
That Vyrsodepseio contributes radically to the development of the Athenian area of ‘Votanikos’. This is an Athenian central area that doesn’t even have lights on the streets; cafes, shops and more theatres are now opening. This area is completely ignored by the state, but its inhabitants feel it as their last resort; there are treasures here of an old Greece to be found amongst the post-industrial landscape. It reminds me of the Indians of Northern America – the state doesn’t care.
If you could choose how to return to life, what would that be?
A cow.
Editorial: Mina Kalogera | lifo.gr | 19.10.2013
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
Η ΕΛΛΗ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΟ in.gr ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΥΟ ΠΡΕΜΙΕΡΕΣ ΤΗΣ ΣΤΟ POMPIDOU.
Η σκηνοθέτις των μεγάλων επιτυχιών και των πρωτότυπων παρουσιάσεων ετοιμάζεται να διαπρέψει για ακόμη μια φορά στο εξωτερικό μετά από πρόκληση του Κέντρου Pompidou. Η παράσταση της «Hotel AntiOedipus» παρουσιάζεται αύριο Τετάρτη 3 Μαρτίου όπως και το «Traces of Antigone»
Είδαμε ότι σας έγινε ανάθεση από το Εθνικό Θέατρο της Σουηδίας να σκηνοθετήσετε το νέο σας έργο «Η Άλκηστη μιλάει». Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία; Πώς θα το δουλέψετε και τι θα παρουσιάσετε;
Το καλοκαίρι μού έγινε ανάθεση από τον Ματτίας Άντερσον, καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Σουηδίας να σκηνοθετήσω και να γράψω ένα νέο έργο που αντλεί από τους ελληνικούς μύθους. Ασχολούμαι από όσο θυμάμαι τον εαυτό μου με το γυναικείο ζήτημα και το θέμα της έμφυλης βίας. Μάλιστα η πρώτη μου σκηνοθεσία στην Ελλάδα ήταν χαρακτηριστικά το «Δεκαήμερο των Γυναικών» που το αφιέρωνα στη μητέρα μου. Πρότεινα να γράψω ένα νέο θεατρικό έργο που θα αντλεί από την Άλκηστη του Ευριπίδη. Γράφω το έργο σε στενή συνεργασία με τους ηθοποιούς του Εθνικού της Σουηδίας. Η πρεμιέρα έχει οριστεί για τις 2 Δεκεμβρίου 2021 και από τον Ιούνιο 2019 συνεργάζομαι σταθερά με το Ensemble και όλα τα τμήματα του Dramaten σχεδιάζοντας το έργο μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας. Νιώθω εξαιρετικά τυχερή που σε τέτοιους καιρούς μου έγινε μια τόσο σημαντική ανάθεση. Από την Ελλάδα τη σκηνογραφία υπογράφει η Μαρία Πανουργιά.
Αναγνωρίζω ότι και εγώ ως γυναίκα έχω εκπαιδευτεί και πολλές φορές παλεύω με τον εαυτό μου κι αγωνίζομαι για να ξεφύγω από το αίσθημα ότι φταίω που δεν πληρώ τις «προδιαγραφές» του φύλου μου. Είμαι πολύ ευγνώμων σε όσα «θύματα» κατέθεσαν δημόσια τη δική τους μαρτυρία και με αυτόν τον τρόπο κατάφεραν μια ρωγμή στο σύστημα. Είθισται να ακούμε την ιστορία των θυμάτων από τους θύτες τους. Πόσο σημαντικό είναι να ακούσουμε αδιαμεσολάβητο το λόγο των αποκλεισμένων επί τέλους! Αυτός ο λόγος ήταν απαγορευμένος. Για χρόνια επικρατούσε η σιωπή.
Στον μύθο της Άλκηστης η ηρωίδα έχει κακοποιηθεί και αδικηθεί και όταν επανέρχεται στη ζωή με την παρέμβαση του Ηρακλή, τής επιβάλλεται μια τρομακτική σιωπή – έτσι είναι ο «θεϊκός νόμος» – δε μπορεί να μιλήσει για την αδικία και την κακοποίηση που έχει υποστεί. Εκεί εστιάζω. Σε αυτό το χώρο του φόβου και της αμήχανης σιωπής περιγράφοντας μια δυστοπική κοινωνία, μια αμήχανη πατριαρχία που έφτασε στην πτώση της, ένα κόσμο ψεύδους και δυσωδίας που καταρρέει. Στο έργο μου, η Άλκηστη μιλάει μια γλώσσα που περιμένει να την ανακαλύψουμε. Μια νέα γλώσσα έξω από την ιστορικότητα, μια γλώσσα ρωγμής που προοιωνίζει έναν νέο κόσμο.
Η διαδικτυακή σας παράσταση «Ίχνη της Αντιγόνης» πήγε πολύ καλά στην πρώτη της παρουσίαση στην Ελλαδα και βλέπουμε ότι φιλοξενείται σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης. Ποιοι είναι οι επόμενοι σταθμοί; Πώς την υποδέχεται ο κόσμος;
Η παράσταση θα παρουσιαστεί στις 4 Μαρτίου στο Centre Pompidou στο Παρίσι, όπου βρίσκομαι αυτή τη στιγμή. Μετά το Centre Pompidou Paris, θα παρουσιαστεί στο Operadagen Festival της Ολλανδίας, ένα από τα πέντε σημαντικότερα φεστιβάλ μουσικού θεάτρου παγκοσμίως στις 10 με 12 Μαΐου. Θα παιχτεί επίσης για ένα μικρό αριθμό παραστάσεων και για το ελληνικό κοινό μέσα τον Μάρτιο και το κοινό μπορεί να προμηθευτεί εισιτήρια για να την δει.
Τι άλλο θα παρουσιάσετε στο Παρίσι;
Μετά από πρόσκληση του Κέντρου Pompidou και του Ircam, σε συνεργασία με το France Culture, θα κάνει σε λίγες μέρες πρεμιέρα η νέα μου παράσταση Hotel «AntiOedipus», ένα ψηφιακό παιχνίδι ταυτοτήτων για άβαταρ και ατομικότητες στο Centre Pompidou Paris σε συνεργασία με το IRCAM (Institut de Recherche et Coordination Acoustique/Musique). Το Hotel «AntiOedipus» αναφέρεται στη ρευστή ταυτότητα των Deleuze-Guattari και στην ιδέα ενός διαρκώς εξελισσόμενου εαυτού.
Εδώ, οι τεχνολογίες gaming, face recognition και AR (Augmented Reality) συνδυάζονται με live visuals. Οι θεατές διαλέγουν το άβατάρ τους και εισέρχονται σε αυτό το ψηφιακό ξενοδοχείο, κινούνται ελεύθερα από το ένα δωμάτιο του ξενοδοχείου στο άλλο, συναντιόνται με άλλους θεατές στο virtual bar. Πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι ενώνουν τις φωνές τους σε μία νέα παγκόσμια Αγορά, άλλοι κρυφοκοιτάζουν μέσα από κλειδαρότρυπες σε ψυχαναλυτικές συνεδρίες ή πίσω από κλειστές πόρτες στις πιο προσωπικές στιγμές του Οιδίποδα και της Ιοκάστης.
Πώς σας έχει επηρεάσει προσωπικά και επαγγελματικά ο κορονοϊός;
Τι να πω τώρα; Δύσκολα. Βρήκαν και τον κόσμο γύρω μου τους αγαπημένους μου, όλους, πολύ μεγάλες προκλήσεις. Χώρισα, πόνεσα, βαρέθηκα, έψαξα τρόπο να εκφράσω τι είναι αυτό που μου συμβαίνει..
Ποια είναι η επίδραση του κορονοϊού στο θέατρο;
Αδυσώπητα καταστροφική καθώς άφησε τόσους εργάτες της τέχνης μας στην αεργία απειλώντας τους ανθρώπους του θεάτρου με αφανισμό. Το θέατρο δε θα πεθάνει αλλά δε ξέρουμε σε τι θα εξελιχτεί.
Πιστεύετε ότι οι on line παραστάσεις θα καθιερωθούν σε μια μόνιμη βάση;
Όχι. Προσωπικά, ανυπομονώ να επιστρέψω στις φυσικές παραστάσεις, όπως ανυπομονώ να πάω για ποτά με τους φίλους μου! Ξέρετε τι μου έχει λείψει τρομερά; Οι μυρωδιές, τα αγγίγματα, τα σώματα! Όμως, όταν γυρίσω, ξέρω ότι θα φέρω πολλά από όσα κέρδισα από τις ψηφιακές δουλειές μου. Την ακρίβεια στη χρήση της τεχνολογίας, τις διεθνείς συνεργασίες, έναν άλλο κατακερματισμένο Ντελεζιανό τρόπο αφήγησης, την σπουδαιότητα της θεατρικής «παγκόσμιας κοινότητας». Πιστεύω ότι το θέατρο δε θα γυρίσει ποτέ σε αυτό που θυμόμαστε ως «θέατρο». Πολλοί παραγωγοί του εξωτερικού μιλούν ήδη για τα επόμενα χρόνια ως μια πολύ ασταθή περίοδο. Η νέα γενιά μυείται με τρομακτικούς ρυθμούς στον ψηφιακό κόσμο. Πώς θα επηρεάσουν όλα αυτά την τέχνη μας; Κανείς δεν το ξέρει.
Ποια είναι η άποψή σας για αυτές;
Η τέχνη είναι το αντίδοτο στην απολυταρχικότητα και στον μηδενισμό που επικρατεί. Είμαι πραγματικά σε μεγάλη απόγνωση! Δεν μπορώ να φανταστώ ότι η ζωή μας και η ζωή των παιδιών μας θα συνεχίσει να είναι μια ατελείωτη εργασία, δηλαδή μια σκλαβιά! Γιατί εκεί μας κατάντησαν. Σκλάβους! Δείτε τι συμβαίνει, τι πουριτανισμός και απολυταρχισμός επικρατεί παγκόσμια, όσο οι πολίτες κλειδαμπαρώνονται στα σπίτια τους και το μόνο που κάνουν είναι να παράγουν. Μα τι παράγουν και για ποιον;
Ο Noam Chomsky λέει πολύ σωστά:′′ Ο έξυπνος τρόπος για να κρατάς τους ανθρώπους παθητικούς και υπάκουους είναι να περιορίζεις αυστηρά το φάσμα της αποδεκτής γνώμης, αλλά να επιτρέπεις μια πολύ ζωντανή συζήτηση μέσα σε αυτό το φάσμα…» Η τέχνη υπάρχει για να μας συγκινεί να μας εξωθεί να σε μια πνευματική ενεργητικότητα. Το μέσο είναι πάντα ένα ζητούμενο ανοιχτό και σε κατάσταση ρευστότητας.
Θεωρώ πολυτέλεια τη συζήτηση στο επίπεδο «τι είναι θέατρο και τι όχι». Ας φτιάξουμε συλλογικότητες κι ας αντισταθούμε και θα δούμε μετά πώς λένε τον τρόπο που εκφραστήκαμε.
Πώς αντιμετωπίσατε τις 2 καραντίνες καλλιτεχνικά-δημιουργικά;
Δουλεύοντας ασταμάτητα. Έγραψα δύο νέα έργα και σκηνοθέτησα τρεις νέες ψηφιακές περφόρμανς (Traces of Antigone, Hotel Antioedipus, Aede of the Ocean and land) τα οποία παίξαμε σε Ευρωπαϊκά/ Αυστραλέζικα φεστιβάλ ανάμεσά τους και το μεγαλύτερο φεστιβάλ της Ιταλίας Romaeuropa Festival, όπου παρουσίαστηκε η φυσική παράσταση της Αντιγόνης τον Οκτώβριο που μας πέρασε. Προετοιμάζοντας τις παραστάσεις μας σε φεστιβάλ του εξωτερικού. Το έργο μου the Kindly Ones έχει προσκληθεί από το Φεστιβάλ της Αβινιόν για να παίξουμε σε Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Camp des Milles και στο πλαίσιο του Avignon Festival το καλοκαίρι 2021.
Τι μήνυμα θέλετε να περάσετε στον κόσμο με τις δουλειές σας;
Μπορούμε και αξίζουμε να ζήσουμε σε έναν καλύτερο κόσμο. Έχω την αίσθηση ότι φτιάχνεται τώρα που μιλάμε μια παγκόσμια αδερφότητα, πέραν του φύλου και των άλλων διαφορών μας. Είμαστε όλοι μικροί κόκκοι σε ένα τεράστιο αραχνοϋφαντο δίχτυ. Πιστεύω ότι αυτό το δίχτυ είναι η Αλήθεια που η εποχή μας αναδεικνύει. Θα βγουν όλα στο φως και πρέπει να προχωρήσουμε ενωμένοι!
Νατάσσα Μαστοράκου, in.gr, 2.03.2021
ΕΧΩ ΜΑΘΕΙ ΝΑ ΚΙΝΟΥΜΑΙ ΣΤΙΣ ΡΩΓΜΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Ο κόσμος του θεάτρου βρίσκεται σε αναμονή και αμηχανία για το μέλλον του, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει την πρωτόγνωρη κρίση που βιώνει γενικότερα ο πολιτισμός. Ομως η τέχνη, πιστεύει η Ελλη Παπακωνσταντίνου, «πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει σε αυτήν την εποχή. Και αυτό θα συμβεί σε νέα ανεξερεύνητα πεδία. Θα πρέπει να πάμε εκεί όπου δεν έχουμε βρεθεί ποτέ μέχρι σήμερα». Σκηνοθέτις και συγγραφέας, έμαθε από νωρίς να κινείται ανεξάρτητα, να αξιοποιεί την τεχνολογία, να συνομιλεί με πολυεθνικό, πολυπολιτισμικό κοινό.
«Εμαθα να κινούμαι στις ρωγμές όπου “κρακελάρει” το σύστημα», λέει στην «Κ». Επίσης της ταιριάζουν οι κρίσεις. «Σε τέτοιες στιγμές νοηματοδοτείται η τέχνη. Εκεί όπου οι άνθρωποι γύρω μας και εμείς οι ίδιοι αναζητούμε το γιατί, πάντα ενεργοποιούμαι». Κάπως έτσι άφησε το 2011 το West End και off West End του Λονδίνου, όπου εργάστηκε για μία δεκαετία, για να επιστρέψει στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης συνδέοντας το όνομά της με το «Βυρσοδεψείο». Εναν χώρο στο Βοτανικό που έγινε εστία τέχνης και συλλογικής παρέμβασης στην πόλη.
Τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται κυρίως στο εξωτερικό και τώρα η περίοδος του lockdown τη βρήκε να εργάζεται σκληρά για τέσσερα πρότζεκτ. Σκηνοθετεί παραστάσεις, γράφει έργα, συναντιέται καθημερινά με τους συνεργάτες της ψηφιακά, μηδενίζοντας τις τεράστιες αποστάσεις. Το πρόγραμμά της είναι γεμάτο.
Στις 3 Μαρτίου, το έργο της «Hotel AntiOedipus» σε συνεργασία με το IRCAM (Institut de Recherche et Coordination Acoustique/Musique) θα παρουσιαστεί στο Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι. Στις 10 και 12 Μαΐου, τα «Ιχνη της Αντιγόνης» (Βραβείο Αμαζον 2020), μια παραγωγή που παίζεται σε ψηφιακή και φυσική εκδοχή, θα ανεβεί στο φεστιβάλ Operadagen της Ολλανδίας. Το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ της Αβινιόν θα παρουσιάσει το «Kindly Ones», ένα αντιφασιστικό έργο που παίζεται στους χώρους όπου υπήρξαν ευρωπαϊκά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αρχισε το 2018 από το Μαουτχάουζεν, ενώ το 2022 θα φτάσει στο Αουσβιτς. Στην Αβινιόν θα παρουσιαστεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Camps de Milles στην Aix-En-Provence και στις 31 Ιουλίου θα παιχθεί στο αυστριακό φεστιβάλ La Strada. Η Ελλη Παπακωνσταντίνου, όμως, εργάζεται και για το Εθνικό Θέατρο της Σουηδίας, που της ανέθεσε να συγγράψει για το Ensemble της Πρώτης Σκηνής και να σκηνοθετήσει στην Κεντρική Σκηνή της Στοκχόλμης ένα έργο βασισμένο στην Αλκηστη. Το μουσικό φεμινιστικό έργο «Alcestis’ room» θα ολοκληρωθεί στη Σουηδία.
Το «Βυρσοδεψείο»
«Είμαι πολυσχιδής και για αυτό είμαι παντού», προλαβαίνει την ερώτηση. Τι την κινητοποιεί; «Στην περίπτωσή μου δεν βαραίνει το “πώς”, αλλά το “τι”. Οπως όταν έγινε το “Βυρσοδεψείο”, σε μία περίοδο κρίσης, οι άνθρωποι που το δημιούργησαν, έψαχναν και έβρισκαν τον τρόπο για να κάνουν πράγματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σαν να περπατάς με ένα αναμμένο κερί στο χέρι και να εύχεσαι να μη σου σβήσει. Αυτό που με κινητοποιεί δεν είναι η επικαιρότητα. Είναι μία κατάφαση στον άνθρωπο. Οτι θα τα καταφέρουμε».
Τα έργα που γράφει και σκηνοθετεί αντλούν από τον αρχαίο μύθο «έναν κοινό τόπο όπου τίθενται βασικά ερωτήματα τα οποία μας απασχολούν και σήμερα». Θαυμάζει δε το αναγεννησιακό μοντέλο του καλλιτέχνη. «Στην αναγέννηση σπουδαίοι καλλιτέχνες ασχολήθηκαν και με τεχνολογικά θέματα, όπως οι μηχανές πολέμου που σχεδίαζαν ζωγράφοι, κ.ά. Στην πορεία η τεχνολογία υποτιμήθηκε σε σχέση με την τέχνη γιατί κατακερματίστηκε γενικά η γνώση, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα. Δεν μπορεί να σε απασχολεί η σκηνή χωρίς να σε ενδιαφέρει ο μηχανισμός της. Δεν μπορεί να σε ενδιαφέρει η γλώσσα χωρίς να σε απασχολεί η μηχανή της γλώσσας».
Το Μαουτχάουζεν
Από τις ενδιαφέρουσες παραστάσεις της είναι αυτές σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως το Μαουτχάουζεν. «Πήγα, έμεινα εκεί, είχα πρόσβαση σε αρχεία, συζήτησα με ιστορικούς και ερευνητές για το πώς αντιμετωπίζει η τοπική κοινωνία τις αλλαγές που συμβαίνουν σήμερα στην Αυστρία, τι λένε όσοι βρίσκονται ακόμη εν ζωή, ή οι απόγονοί τους για ό,τι συνέβη στα ναζιστικά στρατόπεδα. Κομμάτι της έρευνας είναι τι σημαίνει συλλογικό τραύμα. Οταν ρωτάς από πού κατάγονται και δεν λένε από το Μαουτχάουζεν, αλλά από το Λιντς, μια πόλη μία ώρα πιο μακριά, σημαίνει πολλά. Δουλεύοντας το πρότζεκτ, διαπίστωσα ότι περιοχές όπου χτίστηκαν τα στρατόπεδα τότε, σήμερα είναι εκλογικές περιφέρειες γνωστών εκπροσώπων του ευρωπαϊκού φασισμού όπως της Μαρίν Λεπέν».
Η σκηνοθέτις κρατά τον βασικό κορμό, αλλά η παράσταση εμπλουτίζεται με στοιχεία που αντλεί από τα αρχεία κάθε τόπου. «Ο χώρος έχει πάντα μια ιστορία να διηγηθεί, το αρχιτεκτόνημα όσο και η κοινότητα που το περιβάλλει, οι προκαταλήψεις και τα ψεύδη των ανθρώπων. Η παράσταση ξεκινά πάντα με τις Ερινύες από την «Ορέστεια» του Αισχύλου, συνεχίζει με κείμενα του Ιάκωβου Καμπανέλλη, άλλων συγγραφέων και δικά της. «Είναι σημαντικό να έρθει το κοινό στα στρατόπεδα αυτά, γιατί η Ευρώπη θέλει να ξεχάσει. Δυστυχώς υπάρχουν πολλοί ανιστόρητοι στη νέα γενιά».
Ο κόσμος αλλάζει, τα παιδιά μας εκπαιδεύονται στον ψηφιακό κόσμο
Τα έργα της η Ελλη Παπακωνσταντίνου τα «επισκέπτεται» ξανά, όπως το «Hotel AntiOedipus» που θα παρουσιαστεί στο Πομπιντού. «Ενα ψηφιακό παιχνίδι ταυτοτήτων για άβαταρ και ατομικότητες» βασισμένο στην όπερα «Oedipus: Sex with Mum was Blinding». Ανέβηκε σε φυσική παράσταση στο BAM στη Νέα Υόρκη, τώρα πραγματοποιείται μέσω zoom από πέντε διαφορετικές ζώνες ώρας.
Προέκυψε μετά έξι μήνες έρευνας στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και συνεργασία με ερευνητές, νευροεπιστήμονες και ψυχολόγους για το θέμα της ελεύθερης βούλησης και των νέων τεχνολογιών. «Με το lockdown ξαναείδα το κείμενο πιο πολύ μέσα από την οπτική του αντι-Οιδίποδα που αντιμετωπίζει το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα και την ταυτότητα, ως ένα στεγανό. Είναι ένα άλλο σύστημα σκέψης που ξεφεύγει από τη δυαδικότητα, τους όρους ανδρικού – γυναικείου, πατέρα – μητέρας, καλού – κακού κ.ά. Στο Στάνφορντ οι ερευνητές δημιούργησαν τη δυνατότητα στον θεατή να μπορεί να διαλέξει το δικό του άβαταρ, δηλαδή έναν ψηφιακό άλλο εαυτό και να περιηγηθεί σε ένα ψηφιακό τόπο που λειτουργεί σαν ένα ξενοδοχείο με πολλά δωμάτια».
Οσο για το μουσικό φεμινιστικό «Alcestis’ room» που γράφει αυτό τον καιρό για το Εθνικό Θέατρο της Σουηδίας, θα συνεχίσει την επεξεργασία του όταν πάει εκεί. Υπογραμμίζει όμως ότι αμείβεται από το σουηδικό κράτος από τον Ιούνιο για να παρουσιάσει μια παράσταση ενάμιση χρόνο αργότερα. Θεωρεί ότι στην Ελλάδα έχουμε «τρομερό ανθρώπινο δυναμικό. Στο εξωτερικό είναι πιο δομημένα τα πράγματα και ίσως για αυτό οι καρδιές των ανθρώπων είναι εγκιβωτισμένες. Εχουν άλλη νοοτροπία και άλλη διαχείριση του χρόνου».
Το ψηφιακό θέατρο δεν είναι κάτι καινούργιο για την Ελλη Παπακωνσταντίνου. «Είναι κι αυτός ένας τόπος, κάτι ζωντανό. Είναι μια άυλη σκηνή, οι άνθρωποι είναι εκεί, συναντιέσαι μαζί τους αλλά δεν τους αγγίζεις. Ο κόσμος αλλάζει. Τα παιδιά μας εκπαιδεύονται στον ψηφιακό κόσμο, όλα συμβαίνουν εκεί – ακόμη και τα πάρτι τους». Πιστεύει επίσης ότι «υπάρχει μια νέα αγορά με την αρχαιοελληνική έννοια. Κάθε φορά γίνονται συζητήσεις μετά τις παραστάσεις, είναι ένας τόπος συνάντησης».
Η κρίση στο θέατρο είναι ένα άλλο ζήτημα. Πιστεύει ότι «ο Ελληνας καλλιτέχνης είναι πανέτοιμος για σκωτσέζικα ντους ανά πάσα στιγμή». Ρωτάω γιατί η ίδια δραστηριοποιείται περισσότερο στο εξωτερικό και όχι πια τόσο συχνά στην Ελλάδα; «Ισως η γλώσσα που χρησιμοποιώ δεν ενδιαφέρει εδώ». Επικοινώνησε με πολιτιστικούς οργανισμούς, προτείνοντας να παιχτούν δουλειές της, «όμως δεν τις καταλαβαίνουν γιατί δεν μπορούν να τις τοποθετήσουν κάπου, είναι κάτι καινούργιο. Πιο εύκολα δέχονται το streaming».
Πικρία; «Ενα παραξένεμα», γελάει. «Χρηματοδοτούνται έργα μου από το υπουργείο Πολιτισμού όλα αυτά τα χρόνια και είναι σημαντικό. Τώρα θα ήθελα να βρω τρόπο να τα παρουσιάσω στην Ελλάδα, όπως την παράσταση για το Ολοκαύτωμα. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτό το κομμάτι της φύσης μας και του νεότερου πολιτισμού μας. Δείτε τι συμβαίνει στη Θεσσαλονίκη. Τι άρνηση και αντιστάσεις υπάρχουν εκεί σε σχέση με το εβραϊκό ζήτημα. Ισως ζούμε σε μια χώρα που απλώς θέλει να ξεχάσει, να την αφήσουμε να κοιμηθεί. Και που θέλει αρχαίους μύθους της να υπηρετούν τους σύγχρονους μύθους της. Εμένα με ενδιαφέρει το τώρα, με ενδιαφέρει μόνο ο σύγχρονός μου. Ισως κι εγώ το παράκανα με το εξωτερικό και κάπου πρέπει να επικεντρωθώ στο να εξισορροπήσω κάπως τα πράγματα». ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Γιώτα Συκκά, 29.01.2021
Η σκηνοθετρια που διαπρεπει στο εξωτερικο δεν μιλαει για θεατρο στην Αthens Voice
Οι δυνάμεις που ωθούν την avantgarde δημιουργό βρίσκονται ψηλά και βαθιά.
Πρώτη θέση στο Be Festival της Βρετανίας με το «Revolt Athens» πριν από περίπου 1,5 χρόνο και την ίδια περίοδο η παράσταση «Η Λουιζέτα» στην Ελευσίνα. Λίγο μετά σε φεστιβάλ του Ισραήλ και μέσα στον χειμώνα του 2018 «Το Σπήλαιο» στο Τέχνης. Ξανά πανηγυρικά στο BE Festival φέτος με δύο παραστάσεις, αποθέωση για το «Σπήλαιο» στη Δανία, διθυραμβικές κριτικές για το «Kazin Barokk» στη Μάλτα.
Η Έλλη Παπακωνσταντίνου είναι ασταμάτητη και τώρα, λίγο πριν την Αμερική -για μια συνεργασία με το Stanford-, και λίγο πριν το Σπήλαιο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, μίλησα με την avantgarde σκηνοθέτρια, όχι για το θέατρο αλλά για αυτά που καθορίζουν και ενισχύουν τη δύναμή της για δημιουργία. Είναι πάντα απόλαυση να μιλάς με έναν άνθρωπο που χρειάζεται μόλις λίγα χλμ. κολύμπι με τη μάσκα της, για να σε κοιτάξει σα να μην υπάρχει βάρος σε αυτόν τον κόσμο.
Τι είναι αυτό που σε κάνει να φοράς τη μάσκα σου και να κολυμπάς για χιλιόμετρα;
Το νερό ποτέ δεν με απογοήτευσε. Φοράω τη μάσκα μου και κολυμπώ χιλιόμετρα και εξερευνώ. Αν δεν ήμουν σκηνοθέτης θα ήμουν εξερευνητής κι ας μην ξέρω τι εννοώ ακριβώς.
Ποια ήταν η πρώτη φορά που ένιωσες να σκέφτεσαι out of the box;
Όταν ήμουν στο δημοτικό, η δασκάλα μάς ζήτησε να ισορροπήσουμε την κασετίνα (box) στο κεφάλι μας για να μας εξηγήσει την ισορροπία. Εγώ ξεχάστηκα και έμεινα με την κασετίνα μέχρι το τέλος του μαθήματος, παρατείνοντας τα οφέλη της άσκησης, οπότε και η δασκάλα το σχολίασε και φυσικά όλη η τάξη γέλασε. Νομίζω ότι αυτή η αφηρημάδα με χαρακτηρίζει, είναι μια αφηρημάδα του μυαλού απροσδιόριστη που παλιά με έκανε να υποφέρω και αργότερα να φεύγω. Στην πραγματικότητα, δεν ξέρω ποτέ αν αυτό που σκέφτομαι είναι in ή out of the box. Μεγαλώνοντας αφήνομαι σε αυτήν την κατάσταση, την εμπιστεύομαι και δεν ανησυχώ συνέχεια για το τι θα σκεφτούν οι άλλοι για μένα. Ίσως να το πήρα απόφαση πια ότι δεν αρέσω (γέλια).
Πόσα χρόνια έχεις πάρεις τα βουνά και γιατί;
Είναι μια διττή ερώτηση αυτή. (γέλια) Από όταν ήμουν φοιτήτρια στη Θεσσαλονίκη ανέβαινα στον Όλυμπο. Θυμάμαι, μια φορά, αποκλείστηκα στο βουνό για μέρες, γιατί είχε τρομερή χιονοθύελλα και είδα λύκους (ακόμα απίστευτο μου φαίνεται, αλλά τους είδα να μας έχουν περικυκλώσει). Έκανα αρκετές κορυφές με αποστολές στο Κιλιμάντζαρο, κάποιες κορυφές των Ιμαλαΐων με υψόμετρο πάνω από 6.000 μ., και στις Άλπεις. Ανέβαινα όλο και πιο ψηλά, τα τοπία απόκοσμα. Κυρίως μετά τα 50.00 μ. εκεί βρίσκω τον εαυτό μου απόλυτα. Η έλλειψη οξυγόνου, η στοχοπροσύλωση, η συντροφικότητα. Δεν θα ξεχάσω, στα Ιμαλάια έκλαιγα γοερά από τις δονήσεις που μου δημιουργούσε η τόση ομορφιά γύρω μου και προσευχόμουν κι ας είμαι άθεη – γιατί πάντα οι μεγάλες οδοιπορίες είναι ένας βαθύς διαλογισμός. Δεν ξεχνώ ποτέ τους ανθρώπους του βουνού, τις αποστολές, τους οδηγούς, τους ανθρώπους που συναντώ εκεί επάνω σε μια άλλη διάσταση. Σε μια διάσταση, όπου μακριά από τις όποιες ευθύνες των εγκόσμιων, ακούς τον πραγματικό εαυτό σου, ακούς τον παλμό του Κόσμου και του Άλλου. Στις Άλπεις μέναμε στα 3.500 μ. φιλοξενούμενοι ενός τσιγγάνου τραγουδιστή της όπερας. Ενός ανοιχτόκαρδου ανθρώπου. Το βράδυ έβγαζε σε ένα πλάτωμα ένα παλιό πικάπ με χωνί και έπαιζε τους δίσκους του απ’ όταν τραγουδούσε στη Σκάλα του Μιλάνου κάτω από τα αστέρια – το πρωί ανεβαίναμε στις κορυφές και κολυμπούσαμε σε παγωμένες λίμνες. Υπάρχει τόση ακόμα -ευτυχώς- αμόλυντη ομορφιά σε αυτόν τον κόσμο. Αλλά -ευτυχώς- η φυσική ομορφιά θέλει κόπο και πρέπει να πας εσύ σε αυτήν. Ας μην είναι όλα εύκολα. Προσεύχομαι σε αυτό!
Τι διαφορές βλέπεις στους ανθρώπους που συναντάς στη θάλασσα σε σχέση με τους ανθρώπους που συναντάς στο βουνό;
Στο βουνό είσαι σύντροφος. Δένεσαι αλλιώς. Τη μέθη του βουνού μόνο ο αυτοδύτης την καταλαβαίνει. Αυτή η μέθη πολλές φορές κόντεψε να με ξεκάνει. Στα Ιμαλάια ξεκίνησα μόνη για την κορυφή που ήταν περίπου στα 6700 μ. και δεν περίμενα τον οδηγό. Μετά από ώρες χιονοθύελλας, το μονοπάτι χάθηκε. Θυμάμαι τράβηξα μια φωτογραφία, «την τελευταία μου στιγμή, για να την αφήσω στην κόρη μου». Η τελευταία φωτογραφία πριν πεθάνει και η μπαταρία της μηχανής μου.
Η σχέση σου με τον φόβο;
Φοβάμαι να μην πάθουν κάτι οι αγαπημένοι μου.
Πώς φαντάζεσαι τον κόσμο σε 20 και 100 χρόνια από τώρα;
Θα σου πω σε εκατό για να μη λογοκριθώ στα είκοσι, που ακόμα -ελπίζω- να ζω. Δεν είναι το ατού μου τα σενάρια επιστημονικής φαντασίας, αλλά μιας και δε θα ζω για να ντραπώ με αυτά που έγραψα κάποτε, λοιπόν, σε εκατό χρόνια θα γίνουν τα πράγματα έτσι: Έλλειψη νερού και τροφής. Άγνοια της ιστορίας. Πλασματική ζωή.
Οι άνθρωποι θα μοιράζονται, όπως πάντα, σε αυτούς που γνωρίζουν και τους άλλους που αγνοούν. Αυτοί που αγνοούν θα πρέπει, όπως πάντα, να εργάζονται σκληρά και ακόμα πιο γρήγορα. Δε θα πρέπει να χάνουν χρόνο στις μετακινήσεις. Άνθρωποι και ρομπότ, μια νέα επανάσταση.
Τι πιστεύεις για τα κοινωνικά δίκτυα; Πώς έχουν αλλάξει τη ζωή μας;
Με έναν φίλο μιλούσαμε για αυτό πρόσφατα και αναφέραμε τον όρο «echo chamber». Δεν είναι «echo chamber» μου είπε, είναι «back chamber». Το «echo chamber» υπονοεί ότι είναι μια μορφή επικοινωνίας που λόγω των αλγορίθμων μάς δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι συνομιλούμε (ελέγχουμε τις απόψεις μας) ενώ στην πραγματικότητα οι αλγόριθμοι μας έχουν ήδη γκρουπάρει με άτομα που σκέφτονται με ίδιο τρόπο. Το «back chamber» ότι όλοι αυτοί οι θυμωμένοι άνθρωποι, οι φονταμενταλιστές, οι σεξομανείς, οι νάρκισσοι, αλλά και οι άλλοι, οι «καλοί άνθρωποι» είναι κάπου σε ένα πίσω δωμάτιο και νομίζουν ότι παίζουν σέντρα. Είμαστε όλοι στα πίσω δωμάτια με τους όμοιούς μας και φωνασκούμε μεταξύ μας. Καμία σχέση με την έννοια της Αγοράς.
Το πιο τρελό σου όνειρο;
Να τα παρατήσω όλα και για ένα χρόνο να ταξιδέψω σε διάφορα ηφαίστεια και ψηλά βουνά του κόσμου. Και να γνωρίσω σοφούς ανθρώπους που ξέρουν να μου πουν τα μυστικά.
Τρεις ταινίες και τρία βιβλία;
Ταινίες: Νύχτες της Καμπίρια του Φελίνι, Στάλκερ του Ταρκόφσκι, Biutiful του Ινιαρίτου.
Βιβλία: Ευμενίδες του Τζόναθαν Λίτελ, Μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα του Σελίν, Ομήρου Οδύσσεια και τα άπαντα της Τζάνετ Γουίντερστον και της Βιρτζίνια Γουλφ.
Γιατί κάνεις θέατρο και γιατί θα σταματούσες το θέατρο;
Θα σταματούσα το θέατρο για να ζήσω έναν έρωτα στο φουλ του ή για να κοιτάζω την κόρη μου να μεγαλώνει. Κάνω θέατρο γιατί αυτό ξέρω να κάνω. Έτσι εκφράζομαι.
Πώς ένιωσες όταν είδες το βίντεο με τον Ζακ Κωστόπουλο;
Μόλις γύρισα από το Στρατόπεδο Συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν στην Αυστρία καλεσμένη του Festival de Regionen, γιατί ετοιμάζω μια νέα παράσταση μέσα στο Μουσείο του Μαουτχάουζεν (το στρατότεδο που μετατράπηκε σε μουσείο) για αυτό το καλοκαίρι. Ένιωσα αντίστοιχα αισθήματα: θλίψη, θυμό και αηδία, αισθήματα που εναλλάσσονταν. Το ζήτημα είναι πώς επεξεργαζόμαστε και συνδέουμε τα πράγματα. Κι αν κάποιος σκέφτεται ότι ο Ζακ έπεσε θύμα της τύχης ή ότι οι ιστορίες του Μαουτχάουζεν δε σχετίζονται με την απεχθή δολοφονία του Ζακ, προτείνω να το ξανασκεφτεί. Η Ευρώπη κατακλύζεται από αδικία και βία. Στην Αυστρία έμαθα τρία πράγματα που με σόκαραν: Πρώτον, οι κάτοικοι (4.000 άτομα) της πόλης Μαουτχάουζεν γνώριζαν την ύπαρξη του στρατοπέδου που είναι χτισμένο μέσα στην πόλη. Παρακολουθούσαν όσο λειτουργούσε το στρατόπεδο, αγώνες ποδοσφαίρου των φυλακισμένων με τα SS για προσωπική τους ψυχαγωγία, ενώ σε ειδικές περιπτώσεις παντρεύονταν (!) μέσα σε αυτό, όπως μου αποκάλυψε με συνταρακτικές φωτογραφίες/ντοκουμέντα η διευθύντρια του Μουσείου ανατρέχοντας σε αδημοσίευτα αρχεία. Οι κάτοικοι της πόλης Μαουτχάουζεν κατοικούν σήμερα μέσα στα σπίτια της πρώην κομαντατούρ, ενώ, διατείνονται ότι κατάγονται από το Linz (μια άλλη πόλη της Αυστρίας) αποκρύπτοντας ενοχικά τη σχέση τους με τον τόπο του εγκλήματος που, όμως, τους αποφέρει έσοδα από τον τουρισμό. Σβήνοντας κάθε ίχνος της ιστορίας, έσπευσαν να χτίσουν χωριά ολόκληρα εκεί που πριν βρίσκονταν τα στρατόπεδα εξόντωσης Γκούζεν I, II, III. Δύο ντόπιοι ερευνητές που γνώρισα καταφέρνουν στο τέλος μόλις της δεκαετίας του ενενήντα (!) να αποσπάσουν μαρτυρίες από τους κατοίκους της περιοχής και να προσδιορίσουν κάτω από σπίτια και στοιχεία της φύσης πού ακριβώς βρίσκονται τα στρατόπεδα και πώς συνδέονταν με το κεντρικό Μαουτχάουζεν. Δεύτερον: Ο νυν Υπουργός Εσωτερικών της Αυστρίας (του ακροδεξιού FPO), ένας γραβατωμένος νεαρός που μοιάζει με μυωπικό λογιστή, μόλις ανέλαβε καθήκοντα, έπραξε τα ακόλουθα: Διέταξε επιδρομή της αστυνομίας στα αρχεία των αυστριακών μυστικών υπηρεσιών, όπου κατέσχεσαν όλα τα αρχεία για τη δράση ακροδεξιών στοιχείων και μετά, έστειλε εντολή σε όλα τα αστυνομικά τμήματα να μη δίνουν πληροφορίες στα Μέσα Ενημέρωσης παρά μόνον στις ακροδεξιές εφημερίδες. (Και τα δύο σκάνδαλα διερευνώνται πλέον από τις εισαγγελικές αρχές.) Τρίτον: Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, όλοι οι πρόσφυγες μεταφέρονται με αεροπλάνα πίσω στις χώρες καταγωγής τους. Η Αυστρία «καθαρίζει», ενώ, για όσους πρόσφυγες παραμένουν στη χώρα, ψηφίστηκε νόμος πως για πέντε χρόνια θα στερούνται το δικαίωμα της εργασίας και στέγης.
Τα γεγονότα αυτά δε βγαίνουν από τις σελίδες κάποιου βιβλίου επιστημονικής φαντασίας. Δεν είναι ισοδύναμα και εκτυλίσσονται σε διαφορετικές χώρες και ιστορικές στιγμές. Ο Ζακ εγκλωβίζεται σε ένα κοσμηματοπωλείο στο κέντρο της Αθήνας. Δολοφονείται με τρομερή βαρβαρότητα κάτω από τις μπότες «μαγαζατόρων» και «νοικοκυρέων» στο όνομα μιας πόλης «καθαρής». Η Αυστρία «καθαρίζει» τους πρόσφυγες – «ανθρώπους σκουπίδια», οι κάτοικοι γύρω από το Μαουτχάουζεν «καθαρίζουν» την ιστορική τους μνήμη, ο υπουργός «καθαρίζει» την πληροφορία, τις ειδήσεις. Υπάρχει εδώ ένας κοινός παρανομαστής: Η «καθαριότητα» και όχι η βία που είναι παράγωγό του φόβου. Προσοχή!! Η «καθαριότητα» είναι ζήτημα ιδεολογίας.
Να θυμίσω ότι το Μαουτχάουζεν ήταν κέντρο εξόντωσης διανοούμενων, ομοφυλόφιλων, αθίγγανων, γενικώς «διαφορετικών» και όχι μόνο Εβραίων; Περιττό. Στη νέα «καθαρή» Ευρώπη, όλοι στο ίδιο καζάνι βράζουμε. Είναι ζήτημα παιδείας. Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει. Είναι τραγικό να χάνεται μια ανθρώπινη ζωή με τέτοιο τρόπο. Κι ας μην πούμε τα ίδια συνέβαιναν ΠΑΝΤΑ, συμβαίνουν ΤΩΡΑ σε αλληλοεπιδρώντα πεδία και δεν τα βλέπουμε, τουλάχιστον όχι στην περιπλοκότητα και την έκτασή τους.
Σε λίγες μέρες φεύγεις για την Αμερική. Ποιο είναι το επόμενο πρότζεκτ;
Μετά το Μέγαρο θα πάω στις ΗΠΑ για έξι μήνες όπου θα συνεργαστώ με το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, για τη νέα μου δημιουργία* που θα είναι βασισμένη στον μύθο του Οιδίποδα Τύραννου. Έχω τιμηθεί για αυτήν τη συνεργασία με «Fulbright Artist’s Award 2018-2019». Με ενδιαφέρει το ζήτημα της ταυτότητας και του βιολογικού προσδιορισμού. Κατά πόσο επηρεάζουν οι πρόγονοί μας τις επιλογές μας; Επίσης, το ζήτημα του Χορού της αρχαίας τραγωδίας. Σε αυτή την παράσταση, με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών, Χορός θα είναι οι ίδιοι οι πολίτες. Είναι μια πολύ σημαντική συνεργασία που με τιμά ιδιαίτερα. Εκεί, θα εξελίξω νέα μέσα (interactive software design for music, expressive mobile music, new performance ensembles).
Για τη συγγραφή του έργου συνεργάζομαι με ερευνητές από το Warburg Institute του Πανεπιστημίου του Λονδίνου για να αντλήσω υλικό από σύγχρονες νευροψυχιατρικές μελέτες και πειράματα που γίνονται στο εξωτερικό. Στο Στάνφορντ θα συνεργαστώ με την ομάδα ερευνητών που μελέτησαν την ακουστική στον Ναό της Αγίας Σοφίας και έχουν καταφέρει να προσομοιώσουν το ηχητικό περιβάλλον της Αγίας Σοφίας δημιουργώντας μια συγκλονιστική εμπειρία ήχου για τον θεατή. Αυτή η τεχνολογία θα προσπαθήσουμε να εισαχθεί στην παράσταση και να παρουσιαστεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Τι είναι το Σπήλαιο;
Είναι μια cyberpunk όπερα, μια παράσταση με ζωντανή κινηματογράφηση όπου όλα συντείνουν, όπως σχολίασαν οι ξένες κριτικές «σε ένα βομβαρδισμό όλων των αισθήσεων». Είναι ο τρόπος μου να σχολιάσω τον «κόσμο των εικόνων», των ψευδών ειδήσεων και της αγωνίας μου να είμαι σε επαφή με τον βαθύτερο εαυτό μου. Είναι ένα σχόλιο στην πολιτική του Τραμπ. Είναι μια πρόσκληση να δεις το Μάτριξ. Είναι ο Πλάτωνας. Είναι η πίστη μου στην Αλήθεια και το Φως. Είναι η πίστη μου στο Πλατωνικό θεώρημα πως όλοι έχουμε κυτταρική μνήμη γνώσης.
Interview with Ioannis Tsakalos | athensvoice.gr | 07.10.2018
Τι ανατρεπτικο ετοιμαζει η ελλη Παπακωνσταντινου;
Εκπλήσσομαι ευχάριστα διαβάζοντας το βιογραφικό της σκηνοθέτιδας Έλλης Παπακωνσταντίνου! Δίπλα ή και πριν από τις επαγγελματικές της επιλογές και κατακτήσεις, προσφέρει πληροφορίες που αφορούν την προσωπική της ζωή. Δεν είναι σύνηθες: Οι περισσότεροι προβάλλουμε τις σπουδές και τους επαγγελματικούς μας άθλους και παραλείπουμε κάθε αναφορά σε προσωπικά μας βιώματα και στόχους. Ακόμα και στα παλιομοδίτικα βιογραφικά σημειώματα, τα ενδιαφέροντά μας καταλάμβαναν μόνο μια παράγραφο – συνήθως την τελευταία. Η Έλλη Παπακωνσταντίνου φαίνεται όμως πως αντιλαμβάνεται τη ζωή και την καριέρα της σαν ένα αδιάσπαστο όλο και έτσι την παρουσιάζει ακολουθώντας χρονολογική σειρά: Το 1997 πεθαίνει η μητέρα της Σοφία από καρκίνο, την ίδια χρονιά γνωρίζεται και δουλεύει με τη Sarah Kane. Το 2002 ιδρύει με τον συνθέτη Δημήτρη Καμαρωτό την πειραματική ομάδα θεάτρου ODC Ensemble, το 2005 ανεβαίνει το Κιλιμάντζαρο, το 2008 φέρνει στη ζωή την κόρη της Δάφνη. Το 2011 ιδρύει το Βυρσοδεψείο, μια πρωτοποριακή καλλιτεχνική πλατφόρμα σε εγκαταλειμμένο βιομηχανικό συγκρότημα στον Βοτανικό. Το 2014 κάνει ελεύθερη πτώση από τα 15.000 πόδια. Το 2018 παίρνει το βραβείο Fulbright για το σύνολο του έργου της.
«Δεν είμαι από τους καλλιτέχνες που ασχολούνται αποκλειστικά με την τέχνη τους», λέει η ίδια. «Προσπαθώ να ανατρέψω τις συνήθειές μου, να ξεφύγω από τη βολή μου. Θέλω να ταξιδεύω σε τόπους όπου δεν καταλαβαίνω πώς σκέφτονται οι άλλοι και όπου δεν με καταλαβαίνουν κι εκείνοι. Φυσικά, αυτό συμβαίνει και στον τόπο μου πολλές φορές, με ανθρώπους που νιώθω οικεία κατά τα άλλα. Οι στιγμές που ξαφνικά αισθάνομαι “ξένη” είναι σημαντικές γιατί μετατοπίζομαι, σκέφτομαι και παρατηρώ, ίσως σπάω κάποιες εξαρτήσεις. Νομίζω κάπως έτσι αναλογίζομαι και την τέχνη μου – θέλω να μετατοπίζω τον θεατή, να μεταλλάσσω το οικείο σε ανοίκειο». Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με κλασικά έργα, κατευθύνοντας όμως την προσοχή του κοινού σε ερωτήματα που αφορούν την ίδια και την εποχή της.
Το 2011, συνεπής με τις αρχές της ODC Ensemble που ίδρυσε λίγα χρόνια νωρίτερα, «συνδέει νέες ανάγκες με νέες γλώσσες» και μας προσκαλεί στο Βυρσοδεψείο. Στο βιομηχανικό αυτό απολειφάδι, όπως το αποκαλεί, συγκεντρώνει απλούς πολίτες και καλλιτέχνες, οι οποίοι δουλεύουν πάνω σε κείμενα και ιδέες που επιχειρούν να αποτυπώσουν την ατμόσφαιρα στην Ελλάδα της κρίσης και να καταγράψουν τις παθογένειες του σύγχρονου κόσμου. Από αυτή τη συνεργατική προσπάθεια προέκυψαν παραστάσεις που συζητήθηκαν, όπως η εναρκτήρια «Μετά – Μια παράσταση για την καταστροφή του κόσμου», το «Δέρμα», ο «Ριχάρδος ΙΙ», όλες τους δουλειές που εξοικείωναν το κοινό με μια θεατρική πράξη που τελούνταν με νέους όρους και νέα αισθητική.
Τον Οκτώβριο θα παρουσιάσει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το «Σπήλαιο», μια υβριδική όπερα με αναφορές στο πλατωνικό Σπήλαιο. Αυτή η παράσταση ανέβηκε για πρώτη φορά τον περασμένο χειμώνα στο Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν και στη συνέχεια συμμετείχε σε διεθνή φεστιβάλ, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές και σχόλια. «Θέλησα να δημιουργήσω μια παράσταση με θέμα τις ψευδείς ειδήσεις, την παραπληροφόρηση», εξηγεί η Έλλη Παπακωνσταντίνου. «Ήθελα να ανοίξω πόρτες σε μια άλλη πραγματικότητα». Αναζητώντας κείμενα σχετικά με το θέμα, επέλεξε να καταπιαστεί με την πλατωνική αλληγορία του Σπηλαίου. «Είναι ένα κείμενο που μιλάει για την αλήθεια. Ο Πλάτωνας πρεσβεύει ότι η αλήθεια υπάρχει και είναι αντικειμενική, δεν είναι μια ιδέα άπιαστη, είναι ένα αγαθό που μπορούμε να κατακτήσουμε μέσα από τον αυτοέλεγχο». Στη σύγχρονη εποχή, ο καθένας έχει άποψη και τη μεταφέρει στη δημόσια συζήτηση μέσα από τα social media. «Χάθηκε η κρίση για το τι αποτελεί πραγματικό γεγονός», επισημαίνει. «Όλοι αισθανόμαστε ότι μπορεί να παρέμβουμε και να επηρεάσουμε τις εξελίξεις με ένα κλικ, με ένα like». Tη ρωτώ αν έχει λογαριασμό στο Facebook. «Έχω fb για τη δουλειά, είναι ένας τρόπος να επικοινωνείς την προσπάθειά σου, είμαι όμως πολύ επιφυλακτική. Είναι ένα μέσο όπως και η τηλεόραση, αν έχουμε τη γνώση, μπορούμε να πάρουμε αποστάσεις».
Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο που αποτυπώνει, σύμφωνα με την ίδια, το πρόβλημα της δημοσιογραφίας στις μέρες μας, είναι η ταχύτητα με την οποία η μια είδηση διαδέχεται την άλλη. «Οι δημοσιογράφοι δεν έχουν χρόνο να εμβαθύνουν, να διασταυρώσουν τις πηγές τους, να ελέγξουν την πληροφορία, πρέπει να κινηθούν γρήγορα, αυτό είναι που έχει σημασία σήμερα. Και εμείς που είμαστε αποδέκτες αυτής της πληροφορίας, καταναλώνουμε ως είδηση την παραπληροφόρηση». Στο έργο της οι «εναλλακτικές ειδήσεις» που ξεστόμισε η εκπρόσωπος Τύπου του Trump έχουν ρόλο, όπως και πολλές εικόνες από τη σύγχρονη εποχή. «Τέτοιες εξωφρενικές απόψεις είναι παράλογες, αλλά υπάρχει η τάση το παράλογο να γίνει η νέα μας κανονικότητα. Στην παράσταση δημιουργώ καθρέπτες με το αρχαίο κείμενο. Στόχος μου είναι να μπει ο θεατής σε ένα νέο σύμπαν, όπου βλέπει μπροστά στα μάτια του να δημιουργούνται όλα ζωντανά: η μουσική, το θέατρο σκιών, τα εικαστικά. Οι ξένοι κριτικοί χαρακτήρισαν τo “Σπήλαιο” “cyberpunkopera” για το ιδιαίτερο μουσικό στίγμα της».
Στη συνέχεια, αξιοποιώντας το βραβείο Fulbright θα πάει στο Πανεπιστήμιο του Stanford προκειμένου να δουλέψει τη νέα της παράσταση με τίτλο Oedipus, Sex with mum was blinding. «Με ενδιαφέρει το ερώτημα της ελεύθερης βούλησης, το κατά πόσο είμαστε πραγματικά ελεύθεροι. Εξετάζω την έννοια του μοιραίου». Για τις ανάγκες αυτής της έρευνας, θα μελετήσει νέες τεχνολογίες και θα εξελίξει διαδραστικά μέσα, ώστε το κοινό μιας ελληνικής τραγωδίας να συμμετέχει και ως μέρος του χορού. Συνεργάζεται, επίσης, με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και επιστημονικές πλατφόρμες προκειμένου να διερευνήσει το πώς προσλαμβάνουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας, εξετάζοντας κυρίως ποιοι παράγοντες είναι αυτοί που επηρεάζουν την αντίληψη του εαυτού.
Μιλώντας για προδιαγεγραμμένες πορείες και τη δύναμη της ελεύθερης βούλησης, τη ρωτώ αν εξακολουθεί να πιστεύει πως έχει ενδιαφέρον να ζει κάποιος στην Ελλάδα της κρίσης. «Ναι, έχει ενδιαφέρον να ζει κάποιος στην Ελλάδα, σε έναν τόπο με τόσο μακρά ιστορία αλλά και τόσο σύντομη μνήμη. Νομίζω τώρα περισσότερο από ποτέ. Ξεχάσαμε τι ζήσαμε στα χρόνια της κρίσης, ποιοι φανταστήκαμε ότι θα μπορούσαμε να γίνουμε, τι σκεφτόμασταν πριν από λίγα χρόνια. Αλλά αυτή είναι μια περίοδος γόνιμης λήθης. Από αυτό που δεν είμαστε πια θα γίνουμε ό,τι ονειρευτήκαμε».
Editorial: Xenia Georgiadou | gynaikamagazine.gr | 03.10.2018
Η ελλη Παπακωνσταντινου μιλα για την cyberpunk opera της, τη Μαλτα και τον Οιδιποδα του σημερα
Η Έλλη Παπακωνσταντίνου βρίσκεται με μια βαλίτσα στο χέρι. Τον Ιούλιο, άνοιξε με το «Revolt Athenς» το διεθνές φεστιβάλ BE Festival for Birmingham Repertory Theatre της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ η πιο πρόσφατη δουλειά της που είδαμε στην Αθήνα με την ομάδα ODC Ensemble, «Το Σπήλαιο» παίχτηκε στο ΒΕ Festival και συνέχισε την περιοδεία του στο Copenhagen Opera Festival και στο Aalborg Opera Festival της Δανίας. Παράλληλα, εδώ και ενάμιση χρόνο, έχει αναλάβει μία από τις τέσσερις βασικές παραγωγές της Βαλέτα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ευρώπης 2018. Σημειώστε, επίσης, ότι το «Kazin Barokk» μόλις έκανε πρεμιέρα στην Μάλτα στις 14 Σεπτεμβρίου.
Πώς βρεθήκατε στο φεστιβάλ σύγχρονης όπερας στη Δανία με το «Σπήλαιο»;
Μας προσκάλεσαν δύο πολύ σημαντικά Φεστιβάλ σύγχρονης όπερας: της Κοπεγχάγης και του Άαλμποργκ. Το πώς φτάσαμε ως εκεί είναι μια άλλη ιστορία… Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κρατική μέριμνα για την προώθηση του σύγχρονου πολιτισμού στο εξωτερικό, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες της Δύσης. Μόνον ιδιωτικοί φορείς προωθούν τις παραγωγές τους στο εξωτερικό.
Πώς καταφέρνεις να κρατάς ανοιχτούς τους δίαυλους επικοινωνίας με το εξωτερικό;
Με βοηθάει η γνώση που απέκτησα, όσο ζούσα και εργαζόμουν στη Μ. Βρετανία και το διεθνές δίκτυο που ανέπτυξα κατά τη διάρκεια του Βυρσοδεψείου. Δουλεύω πολλές ώρες αναζητώντας καλλιτεχνικές ομάδες που με ενδιαφέρουν καθώς και παραγωγούς. Γνώρισα τη Δανή παραγωγό της καλοκαιρινής μας τουρνέ στην Κοπεγχάγη πριν τρία χρόνια στο Διεθνές Φεστιβάλ της Κοπεγχάγης, όπου ήμουν προσκεκλημένη του Arts Council της Δανίας για να παρακολουθήσω δανέζικες παραστάσεις. Χτίστηκε μέσα στο χρόνο αλληλοεκτίμηση και φιλία. Την προσκάλεσα στην Ελλάδα πέρυσι το καλοκαίρι, παρακολούθησε τη «Λουιζέτα, τα παρασκήνια μιας επανάστασης» στο Φεστιβάλ Αθηνών. Είναι ζήτημα προσωπικών σχέσεων και δουλειάς σε βάθος χρόνου. Εύχομαι το Υπουργείο Πολιτισμού να δημιουργήσει οργανωμένες δομές για την προώθηση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό. Η Ελλάδα είναι ο πολιτισμός της. Υπάρχουν παραδείγματα προς μίμηση, όπως η περίπτωση των Καταλανών οι οποίοι χρηματοδοτούν συστηματικά την εξωστρέφεια επιτυγχάνοντας, με μόνο δύο γραφεία σε Λονδίνο και Βερολίνο (στελεχωμένα με έναν υπάλληλο το καθένα), να φέρουν την καταλανική τέχνη στην πρώτη γραμμή όλων των μεγάλων φεστιβάλ.
Η παράσταση απέσπασε πολύ καλές κριτικές. Τι πιστεύεις ότι ενθουσίασε το κοινό;
Αυτό που προτείνουμε είναι κάτι πολύ διαφορετικό, μια νέα γλώσσα όπου όλα συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο από τους περφόρμερ, -η μουσική είναι ζωντανή, το βίντεο και το έντονο εικαστικό και το λυρικό τραγούδι-, όλα συνυφαίνονται με κέντρο τον ηθοποιό. Σίγουρα ξεφεύγει από τα στεγανά της όπερας και μουσικά· ο ήχος της παράστασης είναι πολύ ιδιαίτερος συνδυάζοντας ακόμα και πανκ στοιχεία, σε σύνθεση του Τηλέμαχου Μούσας. Μια «cyberpunk opera» την χαρακτήρισαν οι ξένοι κριτικοί. Το δανέζικο κοινό είναι πολύ ανοικτό σε νέες γλώσσες. Με εντυπωσίασε που η διεύθυνση του Φεστιβάλ Όπερας του Άαλμποργκ ανάρτησε στην ιστοσελίδα του Φεστιβάλ του κείμενο που έλεγε ότι: «το Σπήλαιο είναι το καμάρι της ψυχής μας, είμαστε περήφανοι που παρουσιάσαμε αυτήν την παράσταση στο δανέζικο κοινό.» Νομίζω ότι ήταν για την διεύθυνση του φεστιβάλ μια ακραία επιλογή, ένα ρίσκο, ένα στοίχημα το αν θα αρέσει στο κοινό τους. Είχα αμφιβολίες για το αν θα ενδιέφερε το ξένο κοινό η αλληγορία. Ο Πλάτωνας είναι τελικά ένα βασικό κλειδί για την κατανόηση του κόσμου. Το κοινό μας ήταν και νεανικό, ενώ η μεταφορά της αλληγορίας του Σπηλαίου στο σήμερα, ο ψηφιακός κόσμος, το μάτριξ, οι ψευδείς ειδήσεις, αυτή η ανάγνωση φαίνεται ότι είχε απήχηση.
Κι από τη φιλοσοφία μεταπήδησες στην πολιτική με τη νέα παράσταση που μόλις παρουσίασες για τη Μάλτα. Ποιο είναι το θέμα της;
Η παράσταση «Kazin Barokk» αποτελεί μια ανάθεση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης («Βαλέτα 18») και μέσα από αυτήν προσπαθώ να μιλήσω για τους φορολογικούς παραδείσους που η σημερινή Ευρώπη -μπροστά στο οικονομικό αδιέξοδο- δημιουργεί, χωρίς να αναλαμβάνει ευθύνες. Τι αλλαγές επιφέρει αυτού του είδους η «ανάπτυξη» στις ζωές των απλών ανθρώπων; Η Μάλτα για χρόνια απομονωμένη, μοιάζει με την Ελλάδα του 80 που απότομα και ξαφνικά εκτινάχθηκε στον 21ο. Σκάνδαλα, λογοκρισία και τρομακτική βία σε ένα πανέμορφο τουριστικό θέρετρο. Πρόσφατη η δολοφονία της δημοσιογράφου Δάφνης Γκαλίθια που αποτελεί αναφορά στην παράσταση. Η παράσταση λαμβάνει χώρα γύρω και μέσα σε ένα ιστορικό κτίριο Μπαρόκ τεχνοτροπίας, μια Πύλη της πόλης Birgu (Notres Dames Gate) που εκτείνεται σε πέντε επίπεδα -ναι! Έχουν ζωή και στο εσωτερικό τους αυτά τα ιστορικά κτίρια- μετατρέπεται για την παράσταση αυτή σε ένα φουτουριστικό καζίνο. Θεατές και performers σε μεγάλα τραπέζια παίζουν όλοι μαζί το τυχερό παιχνίδι. Όπερα, ρομποτική, βίντεο, χορωδίες συνθέτουν μια νεομπαρόκ αισθητική. Με τους συνεργάτες της ODC, Τηλέμαχο Μούσα να συνθέτει πρωτότυπη μουσική που κινείται από το μπαρόκ στην τρανς και Παντελή Μάκκα να δημιουργεί ζωντανά πολυεπίπεδους καλειδοσκοπικούς κόσμους, η ομορφιά μας κατακλύζει στην πρόβα.
Το χειμώνα θα ξαναδούμε το «Σπήλαιο» αλλά και ένα έργο για τον Οιδίποδα;
Το «Σπήλαιο» θα παιχτεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 9 και 10 Οκτωβρίου. Στον θίασο συμμετέχει ύστερα από μια αντικατάσταση ο πολύ αγαπημένος μου Blaine Reininger, ο τραγουδιστής του θρυλικού συγκροτήματος των Tuxedomoon. «Ο πανκ ήχος συνδιαλέγεται γόνιμα με τη νέα όπερα», σχολίασαν οι Δανοί κριτικοί αναφορικά με την παρουσία του Blaine στην παράσταση της Δανίας περιγράφοντας την παράσταση ως «cyberpunk opera». Είμαι πολύ ευτυχής που θα ξαναπαίξουμε στην Ελλάδα μια εξελιγμένη εκδοχή του «Σπηλαίου» έχοντας δοκιμαστεί σε Μεγάλη Βρετανία και Δανία αυτό το καλοκαίρι.
Η επόμενη παράσταση που θα ετοιμάσω με το ODC Εnsemble είναι μια μουσική παράσταση που αντλεί από το μύθο του Οιδίποδα. Θέλω να δημιουργήσω μια βιωματική εμπειρία γύρω από το ερώτημα «Ποιος πραγματικά είμαι;» Σημερινοί πολίτες θα κληθούν να ερμηνεύσουν τα χορικά του Οιδίποδα. Ξεκινάω την έρευνα για την παράσταση τον Οκτώβριο στις Η.Π.Α. έχοντας τιμηθεί με «Fulbright Artist’s Award 2018-20». Θα μείνω στις Η.Π.Α. για έξι μήνες όπου θα κάνω έρευνα ως visiting scholar στο CCRMA (Computer Center for Music & Acoustics) του Stanford University των Ηνωμένων Πολιτειών και θα ολοκληρώσω τη συγγραφή του λιμπρέτου που θα βασίζεται στον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή και σε πειράματα που διεξάγονται στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και στο Warburg Institute. Στόχος του ταξιδιού μου στις ΗΠΑ είναι να αντλήσω ιδέες και πρακτικές που εφαρμόζονται στο πιο προηγμένο ΙΤ περιβάλλον. Στο Στάνφορντ θα συνεργαστώ με την ομάδα ερευνητών που μελέτησαν την ακουστική στον Ναό της Αγίας Σοφίας και έχουν καταφέρει να προσομοιώσουν το ηχητικό περιβάλλον της, δημιουργώντας μια συγκλονιστική εμπειρία ήχου για τον θεατή. Αυτή η τεχνολογία θα εισαχθεί στην παράσταση και θα μπορέσει να παρουσιαστεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα αν το αγκαλιάσει σωστά κάποιος θεσμός. Θα συνεργαστώ με τους ερευνητές στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστήμιου του Λονδίνου και τον γνωσιακό επιστήμονα δρ. Μάνο Τσακίρη που ηγείται της διάσημης ομάδας ερευνητών «BIAS» για να ενσωματώσω στην παράσταση σύγχρονες νευροψυχιατρικές μελέτες και πειράματα που γίνονται στο εξωτερικό. Ο στόχος είναι η παράσταση «Oedipus, Sex with Mum was blinding» να κάνει πρεμιέρα στις Η.Π.Α. και στην Ελλάδα να παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Interview with Maria Kryou | athinorama.gr | 19.09.2018
